10 tips voor het maken van panoramafoto's

maandag 19 mei 2014, 23:51 door Elja Trum | 35.296x gelezen | 13 reacties

Afgelopen weekend heb ik op Fotofestival Epe een workshop gegeven over 360 graden panorama's. Daarbij zaten natuurlijk ook een boel tips die nuttige zijn voor panoramafotografie in het algemeen. Voor iedereen die wel eens een panoramafoto wilt maken hier een tiental praktische tips om je panoramafoto's te verbeteren.

1. Fotografeer in de (staande) portretstand

Met portretstand doel ik hierbij op de oriëntatie van je camera (staand in plaats van liggend), niet op een voorkeuze-instelling van je camera. Het voordeel van de portretstand is dat je uiteindelijke panoramafoto veel hoger zal zijn.

2. Gebruik een statief

Natuurlijk kun je een panoramafoto vanuit de hand nemen, maar wil je meer precisie of een grotere panorama maken dan kun je beter vanaf statief werken. Een statief maakt het ook makkelijker om met langere sluitertijden te fotograferen.

Wil je panoramafoto's maken die helemaal rond gaan dan heb je voor een perfecte panorama zeker een statief nodig met een speciale panoramakop. Bij een dergelijk kop kun je jouw camera precies om het zogenoemde 'nodal point' van je camera laten draaien.

Het nodal point is het punt in je objectief waar de lichtstralen elkaar kruisen. Wanneer je precies rond dit punt draait kun je perfecte panorama's maken die volledig rond gaan. Eenvoudige panoramakoppen zorgen ervoor dat je probleemloos een cilindrische panorama kunt maken. Met de geavanceerdere modellen kun je zelfs 360 graden panorama's maken; dan kun je ook naar boven en naar beneden kijken.

Manfrotto 303 SPH

3. Stel handmatig in

Bij het maken van een panoramafoto kun je het beste volledig handmatig je camera instellen. Zodra je de camera de instellingen laat bepalen zal deze bij elke foto die je maakt (waarschijnlijk) net iets verschillen.

De ene foto zal dan bijvoorbeeld net iets donkerder zijn, net iets minder scherptediepte of net een andere kleurtemperatuur dan de andere. Bij het aan elkaar plakken zijn kleine verschillen vaak (automatisch) op te lossen, maar als je deze problemen kunt voorkomen door handmatig al je instellingen te kiezen..

Omdat je in meerdere richtingen fotografeert zal je waarschijnlijk zowel donkere (schaduwen) als lichtere (zon) delen fotograferen. Je wilt voorkomen dat de lichten delen uitbijten of dat de donkere delen dichtlopen. Daarom is het slim om voordat je de panorama maakt eerst te meten hoe het licht gemiddeld gezien in je gehele panorama zal zijn.

Je kunt hiervoor gewoon je camera gebruiken. In de handmatige stand laat je camera zien hoeveel de lichtmeter afwijkt van de ingestelde belichtingswaarden. Houd de sluiter half ingedrukt terwijl je door de volledige scene van je panorama beweegt (gelijk aan hoe je de panorama zelf wilt gaan schieten).

Kijk naar welke kanten de meter uitschiet en probeer gemiddeld gezien rond het midden uit te komen waarbij de maxima en minima een beide kanten van de gemiddelde meting ongeveer even ver uitslaan.

4. Schakel de autofocus uit

De scherpstelling in je foto is ook iets dat je handmatig moet doen. Als op de ene foto de achtergrond onscherp is en op de andere scherp, dan wordt het lastig om de foto's goed aan elkaar te plakken. En lukt dat wel, dan ziet het er nog niet al te best uit.

Stel daarom handmatig scherp of gebruik eerst de autofocus om je scherpstelpunt te bepalen en schakel daarna, voor het nemen van de foto's, de autofocus uit.

5. Werk met een waterpasje

Wanneer je een panoramafoto aan elkaar plakt houd je altijd wat beeld over aan de randen. Je kunt dit minimaliseren door de foto's zo goed mogelijk in een rechte lijn naast elkaar te maken. Een waterpasje kan hierbij helpen.

Veel statiefkoppen hebben een ingebouwde waterpas die prima te gebruiken is. Heeft jou statief dat niet, dan kun je ook voor een paar euro een waterpasje kopen die je in je flitsschoen kunt schuiven. Zo kun je er toch eenvoudig voor zorgen dat je de camera recht houdt.

Nikon hama waterpas

Veel digitale camera's hebben overigens zelf ook een digitale waterpas ingebouwd. Uiteraard kun je deze ook gebruiken als hulpmiddel om de foto's op gelijk niveau te maken.

6. Zorg voor voldoende overlap

Om de foto's aan elkaar te plakken heb je overlap tussen de foto's nodig. Het programma (of jijzelf als je handmatig werkt) moet punten kunnen vinden die op beide foto's overeenkomen. Zo kan er bepaald worden waar de foto's geplakt moeten worden.

Door te zorgen voor ongeveer 30 procent overlap tussen foto's is er voldoende informatie om de beelden aan elkaar te plakken. Mocht er in je panorama een groot egaal vlak zitten, zoals een muur, dan is het slim om extra goed op de overlap te letten. Die mag dan ook best wat meer dan 30 procent zijn. Een kale witte muur is bijna onmogelijk te plakken..

7. Controleer of je camera een panoramafunctie heeft

Misschien had ik deze tip iets eerder moeten noemen. Als je camera een panoramafunctie heeft wordt namelijk veel van het werk al uit handen genomen.

De panoramafunctie vind je vooral op compactcamera's. Hierbij helpt de camera je een goede panorama te maken door op het display direct te laten zien hoe de foto's op elkaar aansluiten. Vaak inclusief instructies over hoe je de camera moet houden.

8. Lege panorama's met lange sluitertijden

Wil je graag een mooie panorama maken, maar zonder allerlei wandelende mensen of rijdende auto's in beeld? Je kunt dan gebruik maken van een lange sluitertijd om bewegende onderwerpen in je foto te wissen.

Door bijvoorbeeld een sluitertijd van 30 seconden aan te houden zal iedereen die in die tijd door het beeld beweegt niet te zien zijn in de foto. Geen bewegende onderwerpen in beeld maakt het een stuk gemakkelijker om de foto's later aan elkaar te plakken.

Je kunt een grijsfilter (ook wel ND filter genoemd) gebruiken om overdag toch zulke lange sluitertijden te krijgen.

9. Laat de computer het plakwerk doen

Natuurlijk kun je een panorama handmatig aan elkaar plakken, maar het is wel monnikenwerk. Photoshop beschikt over een uitstekende plakfunctie voor panorama's. Ga naar 'Bestand' -> 'Automatisch' -> 'Photomerge'. De 'auto' stand doet het doorgaans uitstekend.

Geen Photoshop? Probeer het eens met het progranmma Autostitch. Gratis te gebruiken en uitstekende resultaten.

10. Maak van je panorama ook eens een kleine planet

Wil je eens iets bijzonders doen met je panorama? Met een paar simpele stappen maak je er in Photoshop een 'kleine planeet' van. Bekijk onze kleine planeet videotutorial hier.

Photofacts Academy 11 jaar - Winactie!

Wil jij ontdekken hoe je de mooiste foto's kunt maken? Bekijk dan onze online fotografie cursussen. Meer dan 100 cursussen over fotografie, nabewerking en creativiteit.

Photofacts Academy + de Compositiebijbel

We bestaan deze week 11 jaar. Dat vieren we met een gave winactie. Word nu lid van Photofacts Academy en ontvang 70 euro korting, ons gloednieuwe boek de Compositiebijbel én maak kans op meer dan 16.000 euro aan prijzen!

Direct aanmelden met korting + gratis boek + winactie

Over de auteur

Elja Trum is oprichter van Photofacts, online fotografiecursussite Photofacts Academy en het blog Teslafacts. Hij schrijft sinds 2006 over fotografie. Elja is ook auteur van boeken over zwart-witfotografie, flitsfotografie en portretfotografie.

13 reacties

leo schreef op dinsdag 20 mei 2014 om 11:16 | reageer
Wat ik nooit zo goed begrepen heb bij het stitchen van foto's dat er altijd wordt aangeraden dezelfde belichting te nemen voor alle foto's. Vaak wordt dan de belichting genomen die net tegen het lichtste gedeelte van de te stitchen foto aanligt, een gemiddelde zoals hier beschreven is ook een manier. Zelf zet ik alles op manual, kleurtemperatuur, afstand op manual en natuurlijk het diafragma. maar de tijd laat ik gewoon variabel. PTgui is ook een programma die met deze methode voor mij goed overweg kan.

Het is een leuke bezigheid, maar vergde voor mij een hele tijd voor ik het helemaal begreep. Het nodal point, het punt waarop je geen parallax meer hebt is niet iets wat je zomaar onder de knie hebt, zowel het begrip wat het eigenlijk is als het instellen ervan. Als je alle variabelen vast hebt, dus camera, lens, eventueel de snelkoppeling kun je met een proef thuis het nodal point vinden, de instellingen noteren en altijd blijven gebruiken. Er zijn vele instructies filmpjes te vinden als je er op googled.

Je statief zorgt ook voor de nodige problemen. Bij één foto staat je statief snel waterpas, maar draai je je camera zul je zien dat het statief zelden waterpas staat. Er zijn tussenstukjes in de handel die er voor zorgen dat je balhoofd of beter nog je panoramakop 360 graden waterpas staat. En zelfs mét die leveller blijft het lastig.

Ook een groothoek is niet heilig, je kunt zelfs met een telelens nog wel panorama's maken. Je maakt dan niet alleen foto's van links naar rechts, maar je doet dat in meerdere lagen. Ik zou wel voor een vaste overlapping zorgen voor alle foto's. Dus niet bij dat ene muurtje even wat meer overlapping.

Panorama foto's maken met een compactcamera met die functie kan wel, maar ook die camera is onderhevig aan het nodal point. Probeer dan de camera zo te houden dat jezelf als het ware om de camera heen draait, het uiteinde van het lensje ( feitelijk het geschatte nodal point) zoveel mogelijk op dezelfde plek houden. Een draadje met een klein gewichtje die je over een vast punt op de grond blijft houden kan heel goed werken. Ook bij spiegelreflex met een flinke ultra groothoek of fisheye.

gast schreef op dinsdag 20 mei 2014 om 12:08 | reageer
wat een moeilijk verhaal voor zo'n makkelijke handeling, lijkt me

Elja Trum schreef op dinsdag 20 mei 2014 om 12:10 | reageer
@Leo; mooie toevoegingen!

Ik werk zelf wel altijd met vaste belichtingen, maar ik zal het ook eens een keer met jouw methode gaan proberen.

Benny schreef op dinsdag 20 mei 2014 om 12:13 | reageer
gast,

Doe het even onder je eigen naam als je commentaar hebt, doe ik ook.

michael schreef op dinsdag 20 mei 2014 om 12:36 | reageer
Mooie introductie in het panoramawerk. Wat ik me afvraag en een beetje mis (of overheen lees), is op hoeveel mm er wordt gefotografeerd of wordt aangeraden om te fotograferen voor panoramawerk. Ik neem aan dat je met een groothoek enorme perspectiefvertekening kan verwachten.

Piet Nicolaas schreef op dinsdag 20 mei 2014 om 12:37 | reageer
Mijn ervaring met variabele sluitertijd, zoals gemeld door @leo, is toch een verschillende belichting. Daarom houd ik een vaste ( gemiddelde ) belichting aan. Mijn probleem is dat door de kitlens waar ik mee werk de hoeken van de individuele foto's steeds wat donkerder zijn en wel van de lucht. Dat geeft na het samenvoegen toch wel hinderlijke overgangen, die ik moeilijk kan verwijderen.
Een 2e probleem waar ik mee te maken heb is een afwijking van mijn lens die de randen tonvormig maken. Een weggetje evenwijdig aan de onderrand van de foto krijgt dan een bocht, die er niet is. Komt natuurlijk ook omdat het weggetje recht voor je zich dichterbij bevindt dan links en rechts van het midden.
Voor de rest weer interessante tips waar ik wat aan heb.

gast schreef op dinsdag 20 mei 2014 om 12:41 | reageer
Verandert mijn commentaar inhoudelijk als ik opeens mijn naam erbij ga zetten??.

Zie vaak genoeg mooie panoramafotos van verschillende mensen, die helemaal niet intensief met fotografie bezig zijn .

Punt is...fotografie niet onnodig moeilijk lopen maken

Mechaniek maker schreef op dinsdag 20 mei 2014 om 13:44 | reageer
Wil Gipman

Hier onder twee van de rubrieken waar informatie staat over Panorama foto's maken.
Ook staat daat een link over Panorama's Downloaden met de Viewer.
Al eerder is hier beschreven door ondergetekende hoe ik panorama foto's maak.

Weekje Zwolle 2011

Vierdaagse Nijmegen 2012

Darkeye schreef op dinsdag 20 mei 2014 om 16:16 | reageer
Ik heb van iemand gehoord (die zelf bezig was met panorama foto's) dat het nodal point op de lens te herkennen is aan de gekleurde band die rond de meeste lenzen zit. Meestal rood of goudkleurig.
Misschien iemand die dit kan bevestigen?

Heb laatst een paar in Turkije gemaakt uit de losse hand. Inderdaad altijd in "Portret stand". Zolang je de camera niet gaat kantelen en er niet teveel bewegende objecten (bootjes, mensen enz.) in voorkomen lukken ze wel meestal.

leo schreef op dinsdag 20 mei 2014 om 16:52 | reageer
@ Piet, je zou je foto's gemaakt met een lens met een (barrel in jouw geval) vervorming, eerst kunnen corrigeren. PS doet dat automatisch met raw bestanden als PS de lens kent. Ook vingettering kun je zo corrigeren. Heb je geen PS of Lightroom, PT lens kan dat ook. Is daarvoor speciaal ontwikkeld. Ook is het programma waarmee je uiteindelijk gaat samenvoegen van verschillende kwaliteit en dat zijn er talloze.

@Darkeye, dat met die rand is (helaas) niet waar. Er zijn filmpjes die je het uitleggen, in principe kan je met twee paaltjes het Nodal point precies krijgen. Je richt je camera op de eerste paal, op zo'n manier dat het achterste paaltje niet meer te zien is. Nu ga je je camera naar links en rechts richten. Je zult zien dat het achterste paaltje dan zichtbaar wordt. Door nu je camera met kleine beetje naar voren of naar achteren te bewegen komt er een punt waarbij het achterste paaltje niet meer zichtbaar is, hoe je je camera ook richt. Dan heb je je nodal point gevonden. Waarden noteren, die lens, die camera. Dan heb je er in het vervolg geen omkijken meer naar.

En natuurlijk kun je drie of vier foto wel samenvoegen en kan het resultaat best goed zijn. Maar de principes blijven hetzelfde en zijn niet eenvoudig.

Brian Morgan schreef op dinsdag 20 mei 2014 om 20:22 | reageer
Ik doe het al jaren uit de hand op portretstand zonder al die poespas!

discocandy schreef op dinsdag 20 mei 2014 om 21:51 | reageer
Zoals meestal zit de grootste fout hier weer in. het is niet het nodalpoint wat je zoekt bij een panorama maar no parralax point.
@ Darkeye het is een indicatie bij een aantal objectieven. de sigma 8mm is niet exact dat punt maar licht er een paar mm achter.
als je een handmatige panorama maakt bijvoorbeeld met een statief touwtje om het objectief heen dan is die lijn een mooie richtlijn om te gebruiken

Elja Trum schreef op dinsdag 20 mei 2014 om 22:20 | reageer
@Discocandy; 'grootste fout' zou ik het niet willen noemen, maar je hebt gelijk het is het no-parralax point. Ik wist niet wat het verschil was, maar heb het opgezocht. Ik zal het voortaan het no-parralax point noemen.

Net als vrijwel iedereen die nodal point zegt, bedoelde ook ik inderdaad het no-parralax point.

@Brian; en dat gaat ook prima zolang je niet geheel rond wilt in je panorama en zolang je niet ook onderwerpen vlak bij je objectief hebt.

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Cursus Natuurfotografie in Nederland met Rob Dijkstra

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

44.432 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts