Beginnen met analoge fotografie

maandag 28 maart 2011, 20:11 door Erik van Rosmalen | 70.207x gelezen | 21 reacties

Analoge fotografie wordt steeds populairder. Cameraatjes als Holga's en Diana's vinden gretig aftrek voor Lomografie, Polaroid is bezig aan een revival en er zijn zelfs iPhone apps te over die 'analoge' effecten imiteren. Maar waar begin je als je zelf analoog wilt gaan fotograferen?

Waarom analoog?

Iedereen heeft zijn reden voor analoge fotografie. De aanhangers van Lomografie kiezen voor de onvoorspelbaarheid, de rare effecten, kleurzwemen en andere eigenaardigheden die op kunnen treden. Maar ook je kunt ook technisch mooi fotograferen op analoog; de mooie korrel, de zachtheid van film en de scherptediepte zijn lastig te evenaren met digitale fotografie.

Lubitel - Lomo

Lomografie: een foto met de Lubitel
Met matige scherpte, een lichtlek (rechtsonder) en vignettering
Voor mij –en anderen– is analoog fotograferen daarnaast ook 'therapeutisch'. Nu schiet je immers niet lukraak in het wilde weg, om op je schermpje te beoordelen wat je doet. Je moet weer nadenken vóór je afdrukt. Beredeneren waarom je belicht. Heel verhelderend en het haalt je van de automatische piloot af!

Waarmee begin je?

Is lomografie niet je ding, maar wil je toch analoog starten? Het meest voor de hand liggende formaat is dan kleinbeeld, 35 millimeter. Rolletjes zijn er nog in overvloed te krijgen én kun je nog overal laten ontwikkelen. Daarnaast kan het voordelig zijn om een goedkope body te vinden met dezelfde vatting als je digitale spiegelreflex.

Voordeel: je hebt direct het hele arsenaal aan objectieven uit je digitale fototas tot je beschikking. Ook 'voelt' het hetzelfde als je digitale werk, dat kan ook prettig zijn.

Zelf ben ik ook met kleinbeeld begonnen. Met een Canon EOS 30, waar ik mijn Canon-objectieven probleemloos op kon gebruiken. Je hebt de vertrouwde bediening van je digitale camera, net als lichtmeting en autofocus (afhankelijk van je merk).

Groot, groter, grootst

Wil je wat anders dan het gewone kleinbeeld? Naast kleinbeeld (dat negatieven oplevert van ongeveer 24x36 mm) heb je ook nog de keuze voor middenformaat en grootformaat. Grootformaat is voor de echte liefhebber: het gaat daar om vlakfilm (losse 'vellen' dus) van bijvoorbeeld 4x5 of 8x10 inch. Het gaat hier meestal om grote Technische camera's, zoals Cambo of Linhof.

De resultaten zijn ernaar, maar het proces is bewerkelijk. Niet iets wat je er even bij doet. Bijkomend nadeel van deze grotere vlakfilms is de prijs. Ze zijn relatief duur en ze laten ontwikkelen kan ook niet meer bij een Hema of Kruidvat.

Middenformaat

Een prima alternatief is middenformaat. Veel van de lomo-camera's werkt op dit formaat. De 120-rolfilm (of de iets minder gangbare 220-film) wordt zeker nog geproduceerd en is bij goede fotozaken of online speciaalzaken goed verkrijgbaar. Zelf heb ik goede ervaring met Macodirect, maar ook Het Beeldgebouw heeft een goede naam.

Rolfilm geeft negatieven van zes centimeter breed, wat natuurlijk een stuk groter is dan kleinbeeld of een digitale sensor. Wel zul je hiervoor uiteraard een ander type camera nodig hebben.

Welke middenformaatcamera?

Middenformaatcamera's vind je in allerlei soorten, maten en prijsklassen. Zo zijn er bijvoorbeeld één-oog en twee-oog-reflexen. De één-ogige camera's komen overeen met wat je kent van de huidige camera's. Bij een twee-ogige camera kijk je door een andere lens dan de lens die je film belicht.

De Mamiya C330 is een bekend voorbeeld hiervan. Voordeel van deze camera's is de 'waist level view finder'. De camera hangt op je buik en je kijkt van bovenaf naar je beeld. Daardoor hou je bij portretten automatisch meer contact met je model. De reden dat deze camera's veel voor dit genre gebruikt worden.

Zelf ben ik met middenformaat gestart met een Lubitel. Een eenvoudige twee-ogige spiegelreflex van Russische makelij. Voor een paar tientjes zijn deze soms al te vinden op Marktplaats. Verwacht er geen grote klasse van, de objectiefjes zijn van plastic en scherpstellen is erg lastig. Ze worden dan ook tot de Lomo-camera's gerekend. Maar ze zijn ideaal om het gevoel te krijgen!

Lubitel-2 Russische makelij middenformaatcamera - foto Erik van Rosmalen

Lubitel-2 Russische makelij middenformaatcamera - foto Erik van Rosmalen

De meestgebruikte middenformaat camera's zijn één-ogige spiegelreflexen. De digitale varianten daarvan waarmee je studiofotografen (met name in de fashionwereld) ziet werken zijn voor de amateur en semiprof onbetaalbaar, maar analoog zijn ze er voor elk budget.

Cameramerken

De bekendste middenformaatcamera is de Hasselblad. Een model uit een van de 500-series vind je tweedehands vanaf zo'n 1.000 euro, inclusief het standaard objectief (bij middenformaat is dat 80mm). Er zijn echter ook goedkopere camera's en objectieven te vinden. Een bekend model, dat ik zelf ook gebruik, is de Mamiya 645.

Ook van Bronica, Pentax en Rollei zijn er diverse, betaalbare middenformaatcamera's. En er bestaan zelfs Hasselblad-'klonen' van oost-Europees-Russische makelij, van bijvoorbeeld het merk Kiev.

Mamia 645 middenformaatcamera - foto Erik van Rosmalen

Mamia 645 middenformaatcamera - foto Erik van Rosmalen

Maar wat voor camera wil je? Naast budget en de keuze tussen een één-oog of twee-oog kijk je ook naar het formaat. Veel middenformaatcamera's leveren vierkante beelden op: negatieven van 6x6 centimeter. Voor portretten is dit natuurlijk een mooie beeldverhouding. Maar ook 6x4,5 centimeter is een gangbare maat. Daarnaast zijn er allerlei andere formaten, zoals 6x7, 6x8 tot zelfs 6x17 voor echte panorama-camera's.

En dan?

En dan is je rolletje vol. Ontwikkelen dus. Kleinbeeld kleurenfilms (en de modernere zwart-witfilms) kun je tegenwoordig nog op allerlei plekken laten ontwikkelen. Van Kruidvat tot vaklab. Het aantal plaatsen waar je rolfilms kunt aanbieden is wat kleiner. Goede fotovaklabs hebben de voorkeur, maar: ook bij de Hema kun je er nog steeds mee terecht!

Zelf breng ik diafilms en C41-rolletjes (C41 is de formule waarmee kleur en 'nieuwere' zwart-witfilm ontwikkeld wordt) naar Hema en dat gaat eigenlijk altijd goed. Al hoor ik af en toe wel andere verhalen. Wil je met een belangrijke film echt op safe spelen, ga dan naar een vaklab! Zwart-wit ontwikkel ik zelf. Daaraan besteed ik later wellicht een andere blog.

Portret op middenformaat zwartwitfilm - Elise - Foto Erik van Rosmalen

Portret op middenformaat zwartwitfilm - Elise - Foto Erik van Rosmalen

Elise - Mamiya 645 (Neopan100, ontwikkeld in Rodinal)

Scannen

Van je ontwikkelde negatieven kun je prachtige prints laten maken. Maar de meeste fotografen zullen ze tegenwoordig toch willen scannen. Dat kun je zelf doen, of het laten doen. Als blijkt dat analoge fotografie jouw ding is, kan ik je aanraden een negatiefscanner aan te schaffen. Je hebt dan zelf alle controle over kleur en resolutie en uiteindelijk is dat veel goedkoper. Zelf scan ik met een CanoScan 8800F.

Geduld en geld

Snel veel resultaat, dat weinig kost? Dan is analoge fotografie niet jouw ding. Je fotografeert immers rustiger en bedachtzamer en het duurt langer voor je je resultaten in handen hebt. Daarnaast zit je natuurlijk met extra kosten: films, eventuele ontwikkelkosten en een scanner. Maar als je met zorg en geduld naar een mooie plaat wilt toewerken, zijn er mooie resultaten te behalen!

Photofacts Academy 11 jaar - Winactie!

Wil jij ontdekken hoe je de mooiste foto's kunt maken? Bekijk dan onze online fotografie cursussen. Meer dan 100 cursussen over fotografie, nabewerking en creativiteit.

Photofacts Academy + de Compositiebijbel

We bestaan deze week 11 jaar. Dat vieren we met een gave winactie. Word nu lid van Photofacts Academy en ontvang 70 euro korting, ons gloednieuwe boek de Compositiebijbel én maak kans op meer dan 16.000 euro aan prijzen!

Direct aanmelden met korting + gratis boek + winactie

Over de auteur

Erik werkt als content specialist. Daarnaast is hij freelance tekstschrijver en fotograaf. Mensen vormen daarbij het hoofdonderwerp: portret- en reportage-fotografie. Volg Erik ook op Instagram!

21 reacties

robbertnijs.com schreef op maandag 28 maart 2011 om 20:39 | reageer
Leuk om te lezen!! Ik fotografeer nu een jaar analoog en vindt het geweldig. Dat komt omdat de opleiding fotokunst in Hoogstraten (Belgie) het eerste en tweede jaar geheel analoog begint. Zwart-wit dus zelf ontwikkelen en afdrukken, een kunst op zich. Ik fotografeer de laatste tijd meer met mijn gratis oude Zenit EM('77), Canon A1 ('83) of Pentax Spotmatic F uit 1973 dan met mijn chique canon5d mark II...... Die overigens ook geweldig is, vast ook over 30 jaar.

Remco schreef op maandag 28 maart 2011 om 21:19 | reageer
Grappig dat je nu met dat artikel komt. Ik zit al een tijdje te denken ok weer eens met film (kleinbeeld) te gaan fotograferen. Vooral om beter na te gaan denken bij het maken van de foto's.

Corros schreef op maandag 28 maart 2011 om 22:49 | reageer
Ikzelf ben nu sinds een maandje weer bezig met een Pentax Fullframe (Pentax ME). Een automaat, met een schitterende zoeker. Gewoon leuk om eens mee te spelen. Ben benieuwd naar de resultaten van mijn eerste rolletje!

EdC schreef op maandag 28 maart 2011 om 22:51 | reageer
Sweet memories, die Mamiya 645 met schachtzoeker. De dia's van toen, dat was telkens een feestje boven de lichtbak. Maar uiteindelijk ben ik toch blij dat ik 'digitaal ben gegaan'. Veel meer creatieve mogelijkheden en zakelijk uiteindelijk voor mij profijtelijker. Tegenwoordig staat de Phase One/Mamiya op mijn wish list. Maar daar staat wel meer op.

Hans Westbeek schreef op maandag 28 maart 2011 om 23:29 | reageer
Leuk verhaal, werkt ook wel een beetje andersom; ik heb jarenlang gewerkt met een Nikon F2 (handwerk dus) en gebruik mijn digitale Canons ook alleen op de handbediening. Schiet er daarom ook niet op los maar ben wel erg blij met het directe resultaat zonder urenlang in de doka.

leo schreef op maandag 28 maart 2011 om 23:30 | reageer
Wat digitale fotografie nog steeds niet kan is dia's maken. Kleinbeeld was makkelijk, heb het ook geprobeerd met middenformaat. Erg lastig inramen, maar lukte het, niets is beter. Ik heb mijn donkere kamer opgedoekt, fotografeer digitaal. Maar als er ergens het woord nostalgie waarde heeft, is het analoge fotografie. Wie weet neem ik de volgende vakantie een paar dia rolletjes mee. En mijn Contax T3.

tonv schreef op dinsdag 29 maart 2011 om 00:46 | reageer
Erg leuke posting dat mij terugbrengt naar de tijd dat ik leerde fotograferen op de kunstacademie. In die periode werkte in met Rolleiflex en Leica van de academie en m'n eigen Canon AE-1. Het experimenteren met ontwikkelaar, speciale papiersoorten voor afdrukken en de intense kleuren van diafilm liggen nog vers in m'n geheugen. Zoals je schrijft moet je analoog bedachtzaam fotograferen; one shot-one photo want je rolletje had maar 24 of 36 opnames dus verkwisting lag al snel op de loer.

Toch ben ik enorm blij met het digitale tijdperk dat je zoveel meer controle geeft over het uiteindelijke resultaat. Ook de snelheid waarmee je je foto's kunt beoordelen vind ik een van de onschatbare voordelen. Desondanks kan ik me voorstellen dat analoge fotografie aan populariteit wint. Wie weet ga ik nog eens overstag.

ErikvanRosmalen schreef op dinsdag 29 maart 2011 om 09:06 | reageer
Dank voor alle leuke reacties!

Leuk om te zien dat het enerzijds herinneringen terugbrengt bij de oude garde en er anderzijds ook mensen toch (weer) actief mee aan de slag gaan!

@robbertnijs.com: Mooi om te horen dat er nog opleidingen bestaan die het stimuleren. De Fotovakschool in Boxtel heeft de Doka inmiddels bij de productstudio getrokken, de TC's zijn er digitaal. Praktischer misschien, maar toch minder charmant.

@EdC: Zakelijk is het zeker interessanter om digitaal te werken. Klanten zijn het nu eenmaal gewend. Toch zie je in bijvoorbeeld de zaterdageditie van de Volkskrant weer regelmatig analoge portretten opduiken. Analoog waar het kan, digitaal waar het moet?

modelfotografie schreef op dinsdag 29 maart 2011 om 11:32 | reageer
dag elja,

sinds ik naar het digitale tijdperk ben overgestapt, heb ik mijn minolta dynax
800 si bewaard. Met die gedachte om tzt toch weer eens "ouderwets"te fotograferen.kan ik dan zwartwitnegatieven -indien gescand - dan in photoshop
bewerken?
met vr gr

Peter schreef op dinsdag 29 maart 2011 om 11:49 | reageer
Leuk artikel. Ik fotografeer tegenwoordig ook steeds meer analoog.
Het is gewoon leuk om te doen. Voor kleinbeeld gebruik in een Voigtländer met 15 mm ultra wide objectief.
Middenformaat gebruik ik ook de Mamiya 645 voor maar ook een Yashica D, Agfa BillY 6x9 en een Agfa Isolette 6x6.
Ik ga dus niet met een digitale camera met meerdere lenzen op stap, maar gewoon met meerdere analoge cameras.
Wel neem ik altijd een belichtingsmeter mee, maar het is eigenlijk wel verbazend hoe vaak je na de meting vast kunt stellen dat de eenvoudige (Sunny Sixteen Rule) gewoon klopt en je de meter eigenlijk gewoon thuis kunt laten.
Ontwikkelen laat ik bij de Hema inscannen doe ik zelfs met een HP G4050, die ik niet aan kan raden je kunt beter voor een Epson gaan.

ErikvanRosmalen schreef op dinsdag 29 maart 2011 om 11:56 | reageer
@modelfotografie: Dat kan zeker. Met een goede negatiefscanner kun je je negatieven op behoorlijke resolutie binnenhalen en ze bewerken. Ik sla ze rechtstreeks op als TIFF of PSD-bestand. De foto's die je op mijn site ziet, zijn ook gedigitaliseerd en bewerkt (al bestaat dat grotendeels uit het weghalen van wat stofjes).

@Peter: Ja, de meeste (negatief)film is veel 'vergevingsgezinder' qua belichting, en een stopje ernaast kun je nog wel corrigeren na het scannen. Ik gebruik wel een lichtmeter, maar als de omstandigheden niet veranderen blijt ie na 1x meten in de tas.

wimfoto schreef op dinsdag 29 maart 2011 om 12:04 | reageer
Alles is al gezegd omtrent,nostalgie en voordelen van analoog.
EEN ding vind en vond ik belangrijk en dat was wel, het milieu.
Dat is het zeker waard om te overwegen te stoppen met analoog en zijn chemicalien.
Ik betaalde milieu heffing aan de gemeente om het af te laten voeren en aan een recycle firma,maar we gaan nu toch niet de chemicalien weggooien in de gootsteen? of ga je dit bij de gemeente afgeven?pas op sommige gemeente nemen het niet in.
Ik stel, gewoon niet doen,ga digitaal, er zijn genoeg plug-ins die het zelfde doen.
Elke liter chemicalien in het milieu is er EEN te veel.
Het fabeltje dat ze afbreekbaar zijn is niet waar.

ErikvanRosmalen schreef op dinsdag 29 maart 2011 om 12:14 | reageer
@wimfoto: Zijn er gemeentes die het niet innemen als chemisch afval? Curieus... Ik ben het met je eens dat elke liter er een teveel is.

Maar: in de huidige spiegelreflexen zit zoveel technologie, chips en andere elektronica, die ook in een fabriek gemaakt worden. De CO2-belasting bij de productie van DSLR's bij de grote firma's die plastic bodies maken, de chiptechnologie die ook van chemicalien gebruik maakt... Tel daarbij op hoe snel ze weer afgedankt worden door de gemiddelde particulier (i.t.t. vroeger). Wat komt daar voor milieubelasting vrij denk je? Ik vermoed vele malen meer dan die 300ml Rodinal-verdunning die ik wel eens maak...

Over de plug-ins kan ik het niet met je eens zijn. Natuurlijk, er komen steeds meer plug-ins en effectjes om korrel toe te voegen en zelf crossprocessing-achtige effecten over je foto's te gooien. Maar de zachtheid en textuur van film is gewoon echt niet te evenaren. Kijk naar mannen als Vanfleteren, die werken echt niet zomaar nog steeds op film.

wimfoto schreef op dinsdag 29 maart 2011 om 18:15 | reageer
Ga de discussie maar eens aan digitaal en het milieu, ik zeg je dat het niet zo is. Bij plug -ins is ook het geval dat je per opnamen moet kijken wat je gebruikt en beoogd.en van van Vanfletteren dat is ook niet helemaal waar (Vanfleteren: van zijn troon gevallen).

gast schreef op dinsdag 29 maart 2011 om 22:06 | reageer
De Pentacon 6 is ook een leuke middenformaatcamera.

ErikvanRosmalen schreef op woensdag 30 maart 2011 om 08:11 | reageer
@wimfoto: die discussie heeft nogal een tendentieuze kop. Ik heb die expositie ook gezien. Het gaat om prints van een paar meter doorsnee. Die zijn nou eenmaal niet gemaakt om op 30cm te bekijken. Maar dan nog: die discussie gaat over de kwaliteit van de afdruk, ik heb het hier over de eigenschappen van analoog, die je mijns inziens niet met plugins kunt evenaren. Maar daarin verschillen we van mening.

En de discussie over het milieu: ik blijf erbij dat die enkele rodinalverdunning van mij niet opweegt tegen de grote chipindustrie, die consumenten elk jaar weer een nieuwe slr opdringt omdat die andere 'verouderd' is. Maar ik kan het niet met cijfers staven nee. Maar dat was ook totaal de insteek van mijn artikel niet.

@gast: Zeker. Er is keus genoeg. Ook de Pentacon heeft bijvoorbeeld weer een 'B-merk' evenknie in de Kiev 60. Beide zijn tweedehands ook nog wel te krijgen.

caskraker schreef op donderdag 31 maart 2011 om 16:23 | reageer
Iedereen heeft recht op zijn afwijking, en dat geldt helemaal voor Analoog fotograferen. Toen de CD al jaren geaccepteerd was had je ook mensen die het geluid van een grammofoonplaat natuurgetrouwer bleven vinden. Ik zie geen enkel rationeel argument om analoog te gaan fotograferen, digitaal kun je alles wat analoog ook kan. En dan veel makkelijker.

De Lubitel 2 is overigens de camera waar ik indertijd mee begon, en dat ding heb ik nog steeds. Het is niet waar dat er plastic objectieven in zitten. Het is gewoon glas, en hoewel de kwaliteit in vergelijking met moderne objectieven natuurlijk marginaal is is dat geen reden om die camera tot de lomografie te veroordelen. Dat kun je dan net zo goed zeggen voor alle goedkope analoge camera's.

ErikvanRosmalen schreef op vrijdag 1 april 2011 om 14:43 | reageer
@caskraker: Inderdaad, elke gek zijn gebrek... al blijf ik er bij dat de andersoortige scherptediepte en de textuur van de onscherpte bij middenformaat niet te evenaren is door digitaal kleinbeeld. Althans niet door digitaal kleinbeeld, en niet gemakkelijker. Maar dat is een discussie die al op heel veel plekken vurig wordt gevoerd!

En de Lubitel: ik heb het even opgezocht. En inderdaad, het is gewoon glas. Beschouw het maar als mijn 'dichterlijke vrijheid' wellicht, waarmee ik op de kwaliteit doelde...

Overigens veroordeel ik de Lubitel niet tot de lomografie: feit blijft dat de Lubitel natuurlijk een product is van LOMO, het Russische bedrijf dat zelfs de naamgever is van Lomografie. En vrijwel elke lomo-shop biedt hem dan ook te koop aan!

*eSThER* schreef op zaterdag 2 april 2011 om 22:51 | reageer
Hey Erik,

Leuk artikel! Al je mailtjes aan mij samengevat . Nuttig. Afgelopen donderdag weer in de doka gespeeld. Gelukkig met een film zonder belangrijke foto's. Lichtlekken op de film. Mss m'n camera niet goed gesloten. Weet het niet. Volgende keer opletten. Maar het was weer heerlijk ontspannen in het donker .

Caskraker schreef op zondag 3 april 2011 om 21:23 | reageer
@Erik: je enthousiasme is lovenswaardig, maar je feitenkennis is minder verzorgd. Een google'tje is genoeg om op http://camerapedia.wikia.com/wiki/Lubitel_2 te lezen dat de Lubitel 2 tussen 1954 en 1980 is geproduceerd, door een bedrijf dat later weliswaar als LOMO verder ging, maar de lomografie moest toen nog worden uitgevonden. De Lubitel heeft alleen de naam van zijn lens gemeen met lomografie. Dat je een opname toont met een lichtlek betekent hooguit dat je de behuizing niet goed afgesloten hebt. Ik vind het grappig, al dat retro-gepruts met spul van inferieure kwaliteit, maar het is echt een hype. En meer niet. Van goede kwaliteit kun je altijd iets matigs maken, maar andersom lukt niet. Het lijkt me frustrerend als je met je lomootje op pad bent en een prachtige scène tegenkomt waar je graag een echte foto van had gemaakt.

Bovendien, waarom zou je zoveel moeite doen voor slechte kwaliteit? Omdat het zo leuk is? Wat is er zo leuk aan iets dat je met minder moeite in een fractie van de tijd veel beter kan doen?

ErikvanRosmalen schreef op vrijdag 8 april 2011 om 12:26 | reageer
@Esther: Graag gedaan, ook die mailtjes

@Caskraker: ik begrijp niet goed waar het mis zou gaan met mijn feitenkennis? Op mijn Lubitel prijkt immers het LOMO-logo, het enige wat daaruit blijkt is dat mijn camera van na 1965 is, omdat GOMZ toen zijn naam veranderde in LOMO.

En tja, wanneer is de lomografie 'uitgevonden'? Ik ben het namelijk met je eens dat het een hype is, en die ontstaan vrij geruisloos, daar is geen moment op te plakken natuurlijk. En voor de goede orde, ik heb er ook niet zoveel mee.

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Cursus Natuurfotografie in Nederland met Rob Dijkstra

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

44.432 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts