Kleurenfilm afdrukken in de zwart-wit doka

zondag 13 november 2022, 16:32 door Erik van Rosmalen | 1.783x gelezen | 0 reacties

Steeds meer (jonge) fotografen gaan aan de slag met analoge fotografie. Althans: ze gaan voor 'hybride' analoog. De rolletjes worden volgeschoten en gaan richting een lab, waarna de negatieven ingescand worden.

Het scannen van negatieven om ze vervolgens digitaal te kunnen bewerken of online te kunnen delen is behoorlijk gemeengoed. Bij Fotowereld hoorde ik al eens dat een aardig deel van de ontwikkelde negatieven zelfs nooit wordt opgehaald, omdat de scans voldoende zijn.

Zonde, als je het mij vraagt. Want uiteindelijk gaat er niks boven een mooie afdruk. Dat is al zo met digitale foto's, maar zeker met een mooie, zelfgemaakte afdruk van je eigen negatief.

Door zelf afdrukken te maken, kun je zelf controleren hoe licht of donker en hoe contrastrijk je afdrukken worden.
Is zelf afdrukken maken dan niet ingewikkeld? In de basis niet. Al kun je het met allerlei technieken zo ingewikkeld en ambachtelijk maken als je zelf wilt. Veel 'digitale' technieken zoals doordrukken en tegenhouden zijn linea recta uit de doka afkomstig.

Meer lezen over zelf afdrukken?

Wil je meer lezen over het zelf ontwikkelen en afdrukken van je materiaal? Ik schreef onlangs een recensie van het uitgebreide boek Analoge Fotografie van Eduard de Kam.

Of blader eens door het heel praktische en laagdrempelige Dokaboek 2.0 van Piet Pulles, waar ik vorig jaar al over schreef.

Eigenwijs: kleurennegatief zwart-wit afdrukken

Wekelijks werk ik in de doka, om mijn films te ontwikkelen of om te experimenteren met afdrukken. We werken daar in zwart-wit.

Het proces om kleur te ontwikkelen is wat lastiger en vergt wat meer afstemming in temperatuur en andere chemicaliën, die schadelijker zijn voor de natuur en je gezondheid.

Het bekende rode licht wat je in speelfilms nog wel ziet is karakteristiek voor de zwart-wit doka. Kleurenfilm ontwikkelen of afdrukken moet in totale duisternis, of bij donker amber licht, waarin je ook niet veel zult zien (foto Piet Pulles).
Naast de workflow in zwart-wit wil ik ook wel eens wat andere dingen proberen. Bijvoorbeeld om kleurenfilm af te drukken op zwart-wit.

Als je Photoshop en de tools voor een zwart-wit mix kent, klinkt dat niet al te ingewikkeld. Toch kun je in een zwart-wit doka 'eigenlijk' geen kleurnegatief gebruiken om af te drukken.

Waarom niet? Om verschillende redenen. Je hebt ander papier en een andere vergroter nodig. Maar ook omdat het negatief anders in elkaar steekt.

Verschil tussen kleuren- en zwart-witfilm

Zwart-witfilm is vrij eenvoudig opgebouwd. Het is een drager met daarop één lichtgevoelige laag. Afhankelijk van hoeveel licht er op de emulsie op die laag valt, wordt deze donkerder.

Een ontwikkeld negatief geldt dus als een masker dat licht doorlaat. Stop het in een vergroter, laat licht door het negatief op papier vallen en je krijgt een zwart-witafdruk.

Kleurenfilms zijn wat gecompliceerder. In de basis zijn het eigenlijk drie lagen zwart-witfilm op elkaar. Drie emulsielagen die via chemische processen gevoelig zijn voor rood, groen óf blauw. De bovenste laag is gevoelig voor blauw, daaronder de lagen voor rood en groen.

Onder de blauwgevoelige laag zit nog een oranjekleurige filterlaag, die voorkomt dat het blauwe licht verder doordringt. Ook hebben de meeste films (kleur én zwart-wit) nog een zogeheten anti-halolaag, die voorkomt dat de scherpte van de film terugloopt door strooilicht.

Een zwart-witnegatief (TriX van Kodak, links) en een kleurennegatief (Portra160 van Kodak). Het verschil in kleur en helderheid is duidelijk.
Een lang en technisch verhaal. In het kort: kleurenfilm heeft meer lagen en ook nog eens een donkere oranje gloed. Wil je kleurenafdrukken maken? Dan gebruik je daarvoor een kleurenvergroter, met filters voor de verschillende kleuren. En het juiste papier.

Met een 'eenvoudige' zwart-witvergroter en zwart-wit papier zul je nooit kleurenprints kunnen maken. Wél kun je van je kleurennegatief een zwart-witprint maken. Dat vergt wel wat geduld en oefening. Omdat het negatief veel donkerder is, zul je het papier veel langer moeten belichten.

Het negatief is uit lagen opgebouwd. Daarom zullen de kleuren toch op een andere manier het licht absorberen en doorlaten. Niet elk negatief is ervoor geschikt. Het negatief fungeert in feite als een extra kleurfilter.

Het resultaat? Elke keer een verrassing hoe het uitpakt!

Dit portret van Esther is gefotografeerd op FujiNPH400 kleurenfilm. Ook dit negatief heb ik zwart-wit afgedrukt en de print daarna gescand.

Ook de doka in?

Ben je nieuwsgierig hoe het is om zelf te ontwikkelen of af te drukken? En wil je meer leren over 'analoge' beeldbewerkingstechnieken, zoals contrastbeheersing, onthoeken, doordrukken of tegenhouden?

Er zijn verschillende plekken in Nederland waar je tegenwoordig aan de slag kunt in de doka. Zelf werk ik in de doka van het Kunstencentrum Waalwijk maar ook in de Randstad zijn er mogelijkheden.

In het Kunstencentrum in Waalwijk is op zaterdag 19 november de Dag van de Fotografie, zodat je een kijkje kunt nemen in de keuken, eh, doka. Misschien zie ik je daar!

Ontdek de Geschiedenis van de Fotografie

Benieuwd naar hoe fotografie ontstaan is? In de cursus Geschiedenis van de Fotografie laat expert Tom Meerman je alles weten over hoe fotografie ontstaan is.

De geschiedenis geeft voorbeelden om te gebruiken in het heden. Ontdek wat er al is gedaan en waar jij je eigen draai aan kan geven.

Over de auteur

Erik werkt als content specialist. Daarnaast is hij freelance tekstschrijver en fotograaf. Mensen vormen daarbij het hoofdonderwerp: portret- en reportage-fotografie. Volg Erik ook op Instagram!

0 reacties

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ook interessant

• 

  Zwart-witfotografie tip: Pak het harde contrast van een zonnige dag

  door Elja Trum

• 

  Zwart-witfotografie tip: Creëer een verhaal in film-noir stijl

  door Elja Trum

• 

  Het plezier van fotograferen met een filmrolletje

  door Elja Trum

• 

  Zwart-wit fotografie tip: Alle soorten fotografie kan in zwart-wit

  door Nando Harmsen

• 

  Zwart-witfotografie tip: Een karakterkop vastleggen

  door Elja Trum

• 

  Zwart-wit fotografie tip: Maak emotionele portretten

  door Elja Trum

Toon alle artikelen binnen Analoog