De 10 meest gestelde vragen over macrofotografie

dinsdag 24 mei 2011, 20:16 door Liesbeth van Asselt | 20.240x gelezen | 17 reacties

Mei en juni zijn bij uitstek de maanden voor macrofotografie. Bloemen en insecten in overvloed. Ik heb deze maand dan ook al heel wat workshops macrofotografie gegeven en er zullen er nog een aantal volgen. Hieronder het antwoord op de 10 meest gestelde vragen tijdens deze workshops.

1. Belichting

Controleer alle kanalen van het histogram: rood is eerder overbelicht dan groen en blauw. Dat is gelijk ook de grootste valkuil bij het fotograferen van klaprozen! In de overbelichte rode bloemblaadjes is dan geen doortekening meer te zien.

Het zwart-wit histogram op je LCD-scherm laat een gemiddelde van de drie kanalen zien en dat kan er dus goed uit zien, ook al is het rode kanaal overbelicht. Overigens is één stop overbelichting meestal nog wel te corrigeren in de RAW-converter (meer dan één stop wordt een probleem).

Maar beter is het natuurlijk om al tijdens de opname het zekere voor het onzekere nemen als het rode histogram tegen de rechterkant aan zit: iets minder belichten door een kleiner diafragma, een kortere sluitertijd of een lagere ISO-waarde te kiezen.

Rood is snel overbelicht

2. Kleurruimte

Adobe RGB zorgt voor meer verzadigde kleuren dan sRGB. Kies bij macrofotografie dus voor AdobeRGB. Je kunt dit instellen op je camera, of -als je in RAW werkt, tijdens de nabewerking.

3. Scherptediepte

Scherptediepte is een probleem bij macrofotografie door de korte instelafstand (hoe dichter het te fotograferen onderwerp bij de lens zit, hoe minder scherptediepte) en het gebruik van een (matige) tele. Een telelens geeft immers altijd minder scherptediepte dan een groothoek- of een standaardlens.

Om het probleem met scherptediepte op te lossen, kies je meestal een wat kleiner diafragma (tenzij de achtergrond daardoor te druk wordt). Maar let op voor diffractie: hoe kleiner het diafragma, hoe sterker de buiging van de lichtstralen om het diafragma-gaatje en hoe onscherper het totale beeld omdat de lichtstralen nu schuin op de sensor vallen. Om deze reden werk ik ook bij macrofotografie nooit met een diafragma kleiner dan f/16.

Paardebloem

5. Sensor

Een kleine sensor staat dichter bij de lens dan een grotere sensor. Waardoor kleinere verstrooiingscirkels ontstaan; alles voor of achter het punt waar je op scherpgesteld hebt, zal op de sensor een onscherpe circel vormen in plaats van een punt. Zie ook Wikipedia. Dat is de reden waarom kleinere sensoren meer scherptediepte bieden dan grote sensoren. Een compactcamera biedt dus goede diensten bij macrofotografie!

6. Sluitertijd

Ook al lijkt het windstil, bloemen zullen altijd wat heen en weer bewegen door de wind. Zeker bloemen op dunne tere steeltjes. Kies daarom voor een korte sluitertijd (of gebruik een invulflitsje) om de beweging van de bloem te 'bevriezen'.

Salomonszegel

7. Lichtgevoeligheid

Zet je ISO natuurlijk liefst zo laag mogelijk (100). Maar ik doe liever consessies aan de ISO-waarde dan aan sluitertijd of diafragma! Test tevoren bij welke ISO je met jouw camera nog ruisvrije foto's kunt maken. Met de Nikon D3 zijn de foto's bij ISO 800 bijvoorbeeld nog echt ruisvrij, en dat geeft dus de nodige speelruimte.

8. Scherpstellen

Stel handmatig scherp, anders blijft de autofocus pendelen. Zeker als je, zoals bij onderstaande foto, door iets heen fotografeert.

Handmatig scherpstellen

9. Attributen

Ik neem altijd een bloemensproeier en een zaklamp mee. Onderstaande foto werd gemaakt op het Hulshorsterzand bij zonsopkomst met de dauwdruppels nog hangend aan het stugge gras. Soortgelijke resultaten zijn te behalen met bloemensproeier en zaklamp. Dan hoef je niet zo vroeg je bed uit.

Waterdruppels

Een macrolens is niet persé noodzakelijk: met tussenringen zijn verbluffend goede resultaten te behalen, al verlies je er wel een stop licht mee. Ook een close-up filter biedt veel mogelijkheden.

10. Rijstzak of statief

Persoonlijk vind ik een statief erg onhandig bij het fotograferen van bloemen in bijvoorbeeld een weiland, op de grond dus. Ik gebruik dan ook liever een rijstzak. Met eventueel een hoekzoeker.

Hopelijk helpen deze tips jullie op weg om de komende maand nog betere macrofoto's te maken!

Photofacts Academy 11 jaar - Winactie!

Wil jij ontdekken hoe je de mooiste foto's kunt maken? Bekijk dan onze online fotografie cursussen. Meer dan 100 cursussen over fotografie, nabewerking en creativiteit.

Photofacts Academy + de Compositiebijbel

We bestaan deze week 11 jaar. Dat vieren we met een gave winactie. Word nu lid van Photofacts Academy en ontvang 70 euro korting, ons gloednieuwe boek de Compositiebijbel én maak kans op meer dan 16.000 euro aan prijzen!

Direct aanmelden met korting + gratis boek + winactie

Over de auteur

Liesbeth fotografeert met haar bedrijf stapfoto.nl voor websites en social media van bedrijven. Daarnaast verzorgt ze al sinds 2004 (vooral creatieve) workshops zoals lightpainting, flitsen, werken met ledlicht en lichtvormers, portretfotografie, high speed, long exposure en paintsplash. Daarnaast is er een Stapfoto vakgroep voor gevorderde fotografen.

17 reacties

Ole schreef op dinsdag 24 mei 2011 om 22:43 | reageer
Leuk artikel, die rijstzak blijf ik toch altijd maar tegenkomen. Ik begrijp het bezwaar tegen het gebruik van een statief maar voel je je niet gelimiteerd met hoogte wanneer je een rijstzak gebruikt? (overigens ga ik er vanuit dat het hier om een gewone 1 kilo rijstzak van de appie gaat?)

Mijn complimenten voor de de foto's: "Salomonszegel" en "Waterdruppels".

Peter van Veen schreef op woensdag 25 mei 2011 om 07:19 | reageer
Handig lijstje. Bekende zaken meestal, maar toch wel goed om ze nog eens een keer te lezen. De tip over de kleurruimte is overigens nieuw voor me. Persoonlijk zal ik zo'n instelling ook niet per gelegenheid in de camera veranderen. Dan liever later in Lightroom.

tonv schreef op woensdag 25 mei 2011 om 07:35 | reageer
Met deze nuttige, bruikbare tips kunnen we weer het macroseizoen in. De bijgaande foto's voldoen prima als voorbeeld maar ik had graag sterkere gezien; de laatste foto met de waterdruppels steelt wel de show.

De geringe scherptediepte van full frame body's is een heikel punt bij macrofotografie. Focus stacking kan soelaas bieden maar dan mag je onderwerp niet bewegen. Punt 3: Persoonlijk ga ik nooit verder dan f/11 waar de meeste objectieven nog een redelijke performance geven.

gast schreef op woensdag 25 mei 2011 om 14:55 | reageer
Tip 9: erg leuke tip !

bram jansma schreef op woensdag 25 mei 2011 om 19:34 | reageer
mooi artikel zeer leerzaam!
ik heb nog een oplossing voor wie ook macrofotografie wil doen maar dan "goedkoop". Vast wel eens van gehoord de reverse lens methode. Ik ben er zelf nu ook al even me bezig en het resultaat is verbluffend wat je kunt behalen met een omgekeerde kitlens.
hier een link van iemands flickr pagina die al zijn macro werk heeft geschoten met een canon 500D plus een reversede kitlens; http://www.flickr.com/photos/daddysaurus/
zeker het kijken waar!
Bedankt liesbeth voor dit nuttige artikel!

Liesbeth van Asselt schreef op woensdag 25 mei 2011 om 21:44 | reageer
@ole Ik gebruik een zak met piepschuim korreltjes, lekker licht! Die zak kan ik dubbelvouwen om wat meer hoggte te krijgen en daarmee lukt het meestal wel.
@Peter: ik heb de camera altijd op AdobeRGB staan, alleen bij portretten op sRGB om rode konen te voorkomen. Kan natuurlijk ook achteraf, maar ik heb het liever gelijk zo goed mogelijk (zeker als de geportretteerde meekijkt op het scherm).
@Ton focus stacking is inderdaad wat lastig met bloemen die heen en weer gaan op de wind.....
@Bram Dank voor de toevoeging!

Johannes Klapwijk schreef op vrijdag 27 mei 2011 om 08:24 | reageer
Een bloemensproeier en een zaklamp? Als je het mij vraagt krijg je dat nooit zo natuurlijk en zo mooi qua licht als een echte bedouwde zonsopkomst?

Verder vind ik de laatste 3 foto's erg netjes!

Liesbeth van Asselt schreef op vrijdag 27 mei 2011 om 19:14 | reageer
Dank je Johannes. Onlangs een workshop gegeven bij avondlicht + bloemensproeier en zaklamp, echt erg weinig verschil!

Chris schreef op maandag 30 mei 2011 om 11:57 | reageer
Liesbeth,
Een interessant artikel om te lezen, met name het de eerste tip over het rood kanaal van het histogram. Ik vind echter dat je de het gebruik van kleurruimtes ietwat ongelukkig verwoordt hebt.
Het voordeel van AdobeRGB ten opzichte van sRGB is dat er een hoger aantal kleuren worden vastgelegd/behouden wat betekend dat je fijnere kleurnuances ziet, niet dat de verzadiging hoger wordt. In mijn ogen toch een wezenlijk verschil.

Liesbeth van Asselt schreef op maandag 30 mei 2011 om 12:08 | reageer
@Chris, klopt dat AdobeRGB meer kleuren vastlegt, maar wel vooral aan de einden van het spectrum. Probeer maar eens een mooie volle rode kleur (klaproos) of kobaltblauw in sRGB vast te leggen.....

Chris schreef op maandag 30 mei 2011 om 12:57 | reageer
Ik ben het eens met wat je zegt, dat is inderdaad dan juist een situatie waarin het voordeel van AdobeRGB over sRGB makkelijk zichtbaar is. Maar dat was niet mijn punt (of ik begrijp je reactie verkeerd).
Meer verzadiging zou dan eerder tot een 'klippen'van de kleuren leiden, wat dus de fijnere kleurnuances juist zou doen verdwijnen, waar AdobeRGB dus door een groter aantal kleuren tot meer nuances of meer verschillende tinten rood in de klaproos zou laten zien. Het gaat mij dus meer de betekenis van het begrip verzadiging of saturatie (hetzelfde aantal kleuren intensiever weergegeven) versus kleurnuances(een groter aantal kleuren waarmee fijne verschillen tussen kleuren,of eigenlijk kleurdetail, weergegeven kunnen worden). Misschien dat we wat langselkaar heen praten?

Liesbeth van Asselt schreef op maandag 30 mei 2011 om 13:11 | reageer
@Chris, we bedoelen denk ik inderdaad hetzelfde. Hmmm, ik zie het plaatje om te laten zien wat ik bedoel zo voor me, lastig om uit te leggen in tekst. Maar ja, ik ben natuurlijk niet voor niets fotograaf, iemand die in beelden denkt dus

Chris schreef op maandag 30 mei 2011 om 13:44 | reageer
Ok, dan zijn we eruit.
Nu ik mijn reacties teruglees zie ik dat een spellingscontrole geen overbodige luxe was geweest…

Jan schreef op maandag 30 mei 2011 om 16:01 | reageer
Incidenteel kan ook AdobeRGB te weinig soelaas bieden in een of meer kleurkanalen waardoor toch clipping optreedt. In zo'n individueel geval kun je dan in de RAW-converter (ACR/LR) bij options voor die foto even ProPhoto RGB (16-bits) selecteren dat nog weer meer kleurgradaties kan vastleggen (zie Gamut-plots via link).

Eventuele resterende clipping in ACR/LR reduceren/verwijderen, dan openen in Photoshop en dan meteen converteren naar AdobeRGB. Dan behoudt je toch de relatieve kleurgradaties aan de randen van de kleurruimte; omgerekend naar AdobeRGB-waarden.

In ACR zie je het verschil in de mate van clipping in het histogram op het moment dat je van AdobeRGB via options naar ProPhoto RGB gaat (later wel weer even options checken op je gangbare kleurruimte). Meer over ProPhoto RGB op Luminous Landscape in een weliswaar oud maar wel verhelderend artikel.

Liesbeth van Asselt schreef op maandag 30 mei 2011 om 17:30 | reageer
@Jan, dank voor de toevoeging!

Piet Nicolaas schreef op zondag 9 juni 2013 om 14:13 | reageer
Wat ik mis bij scherpstellen tijdens macro/close-up-opnamen is het gebruik van Live view. Doordat je het object tot 10x toe dichterbij kan halen is scherpstellen eenvoudiger. Ik haal daar de laatste tijd duidelijk scherpere close-ups mee.

Liesbeth van Asselt schreef op zondag 9 juni 2013 om 14:30 | reageer
Dag Piet, daar heb je gelijk in. Heel vaak is live view helaas onbruikbaar omdat je je Lcd-scherm alleen in de schaduw goed kunt beoordelen. En die moet er dan maar net zijn.....

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

44.432 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts