Scherpte, waar leg je die en hoe diep?

maandag 13 december 2021, 14:28 door Erik Nevels | 6.936x gelezen | 6 reacties

Ik maak graag macrofoto's. De natuur biedt mij daarvoor een schat aan onderwerpen, zowel binnen de flora als de fauna. Eenmaal een onderwerp gevonden en de compositie gekozen kom ik steeds weer terug bij die ene vraag: Waar en hoe diep wil ik de scherpte?

Geringe scherptediepte

Voor macrofoto's gebruik ik vooral mijn 90mm macrolens. Hoe dichter ik hiermee op het onderwerp kruip en hoe groter mijn diafragmaopening, hoe kleiner de scherptediepte. Het is millimeterwerk, een onderwerp van voor tot achter scherp is zelden mogelijk.

Scherpte versus vage achtergrond

Een diffuse achtergrond heeft vaak mijn voorkeur omdat deze de aandacht van de kijker voor het onderwerp van de foto niet afleidt. Is het onderwerp scherp dan trekt dat juist de aandacht van de kijker.

Wil ik beide, een scherp onderwerp én een vage achtergrond, dan wordt het lastig. Voor het ene (meer scherpte) heb ik een kleine diafragmaopening nodig, voor het andere (vage achtergrond) juist een grote.

Beide in een foto is meestal niet mogelijk tenzij je achtergrond erg ver weg is. Foto-stacking kan hiervoor de oplossing bieden maar daarover meer in een van mijn volgende blogs.

In dit blog vertel ik jullie over mijn keuzen voor de scherpte(diepte) bij macrofoto's die ik in de afgelopen weken maakte.

Veel scherptediepte

Meestal loop ik aardappelbovisten snel voorbij. Maar door toedoen van mijn fotomaatje die dit fraaie exemplaar een dag eerder al fotografeerde, sta ik er nu wel bij stil. Fraai vanwege de gave schubbenstructuur en de gebogen lijn waar de twee helften van de paddenstoel elkaar raken.

Ik zie het beeld dat ik ga maken voor me. De schubbenstructuur is prachtig en die moet scherp in beeld. Onscherpte zou de aandacht afleiden en dat wil ik voorkomen. Om die scherpte te krijgen fotografeer ik recht van boven en kies ik voor een klein diafragma.

f/14 blijkt genoeg voor de gewenste scherpte. Omdat het onderwerp niet beweegt en ik vanaf statief werk mag de sluitertijd lang worden en kies ik voor ISO 100. De sluitertijd van 1,3 sec doet de rest en zorgt voor een goede belichting.

Sony A7 mark III, 90mm, f/14, 1,3sec, ISO100, statief
Eenzelfde verhaal geldt voor de volgende foto. Ik wil zowel de prachtige hoeden als de gele stelen van de paddenstoelen scherp. f/16 is nodig om dat voor elkaar te krijgen.

Omdat de achtergrond direct achter het onderwerp zit komt die zelfs nagenoeg scherp op de foto. Dat vind ik in dit geval prima. Het maakt duidelijk dat deze zwavelkopjes op dood hout leven.

Sony A7 mark III, 90mm, f/16, 1,6sec, ISO400, statief

Weinig scherptediepte

Op zoek naar paddenstoelen zie ik opeens een grote wintervlinder aan een takje hangen. Ik bekijk het diertje van meerdere kanten.

Al twijfelend over de compositie zet ik de camera op het statief en ben nog zeker 10 minuten in de weer om een standpunt te kiezen. Als ik tevreden ben over zowel het onderwerp in beeld als de achtergrond kan ik voor de detail-instellingen zorgen.

Camera eerst zo richten dat die loodrecht op het lijf met vleugels staat. Vervolgens scherpstellen op het oog waarbij ik controleer of de vleugels ook scherp zijn.

Helaas, het loodrechte blijkt nog niet helemaal loodrecht en behoeft bijstelling. Ik verklein mijn diafragma stapsgewijs om de scherptediepte te vergroten maar hierdoor wordt de voor- en achtergrond steeds meer in detail zichtbaar.

Als ik thuis achter de computer de verschillende opnamen vergelijk kies ik toch voor de foto gemaakt met diafragma f/2.8 en doe daarmee concessies aan de scherpte van de vlinder. De achtergrond echter is het meest diffuus en dat geeft de doorslag.

Sony A7 mark III, 90mm, f/2.8, 1/8sec, ISO400, statief

600mm

Zoals gezegd gebruik ik vaak mijn macro-lens. In het geval echter van deze mycena paddenstoel wilde ik een vergelijking maken door hem te fotograferen met verschillende lenzen, te beginnen met de 200-600mm van Sony.

Ik leg de camera met lens op een zeiltje op de grond. Op 600mm moet ik 2,4 meter afstand houden om scherp te kunnen stellen. Ik draai de scherpstelring helemaal naar rechts en schuif met de camera net zo lang naar achteren tot de paddenstoel scherp is.

Closer-up kan niet. Ik bekijk het beeld op het gekantelde schermpje en haal enkele storende bladeren weg. Toch nog een beetje naar links schuiven met de camera voor een betere achtergrond die ik diffuus houd met de grootste diafragmaopening van f/6.3.

Deze werkwijze herhaal ik met de 70-300mm op 135mm en met mijn macro 90mm lens, telkens met de grootst mogelijke diafragmaopening om de achtergrond diffuus te krijgen.

Thuis ben ik er snel uit. De 600mm opname bevalt me het meest. Alleen hierbij namelijk is de hele paddenstoel scherp (hoed en steel) terwijl de omgeving toch fraai diffuus is.

Sony A7 mark III, 600mm, f/6.3, 1/5sec, ISO125

Waar leg ik de scherpte?

Ik loop ze zomaar voorbij, deze David en Goliath. Pas op de terugweg naar mijn fiets zie ik ze staan. Wat schattig dat verschil in grootte.

Nadat ik aanvankelijk de paddenstoelen naast elkaar fotografeer en het me logischerwijs niet lukt om de grote hoed net als de kleine geheel scherp in beeld te krijgen, loop ik nog eens rond het tafereel.

Opeens zie ik het beeld voor me: 'Onder moeders paraplu!'. David scherp in beeld onder de hoed van Goliath (moeder in dit geval) en een achtergrond die geweldig meewerkt.

Als ik het beeld op de geheugenkaart heb staan bedenk ik dat ik de rollen ook kan omdraaien. Goliath scherp en David vaag. Zo gezegd, zo gedaan. Wederom thuis achter de computer is mijn voorkeur snel duidelijk. Welke heeft jouw voorkeur?

Sony A7 mark III, 90mm, f/7.1, 1/50sec, ISO100, statief

Aantal keuzes haast onbeperkt.

Waar en hoe diep wil ik de scherpte? De keuzes zijn haast onbeperkt. Dat klinkt misschien gek omdat ik juist heb verteld hoe gering de scherptediepte is waarover ik beschik.

Toch heb ik met dit blog willen laten zien dat er veel te kiezen valt. Wat vind jij mooi? Experimenteer, varieer, heb geduld en ben je toch niet tevreden als je na een dag fotograferen achter je computer zit, ga dan vooral terug en werp nog eens een scherpe blik op het onderwerp.

Cursus Macrofotografie

Wil je je meer verdiepen in macrofotografie? Dan zou je de cursus macrofotografie of de Masterclass Macrofotografie volgen bij Photofacts Academy.

Over de auteur

Steeds weer boeiend en op zoek naar de essentie! Dat is wat fotograferen in de natuur voor mij is. Gefocust op het landschap of het onderwerp in diens omgeving tracht ik meer dan alleen te registreren. Een continue uitdaging waarvan ik elke keer volop geniet. Meer foto's? Volg mij op Instagram en/of kijk op mijn website Website

6 reacties

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ook interessant

• 

  10 tips voor het fotograferen van paddenstoelen

  door Nando Harmsen

• 

  Flitsfotografie tip: Regel ook het flitslicht met je diafragma

  door Elja Trum

• 

  Hoe gebruik je scherptediepte op de juiste manier?

  door Elja Trum

• 

  Straatfotografie tip: Fotograferen terwijl je loopt

  door Michiel Heijmans

• 

  Is het perfecte objectief nodig voor je fotografie

  door Nando Harmsen

• 

  Een 'analoge' uitdaging

  door Erik Nevels

Toon alle artikelen binnen Natuurfotografie