Licht van de oude meesters

Een vraag die ik veel hoor tijdens workshops is hoe je controle krijgt over het licht. En dat is niet zo een gekke vraag.

Zonder te overdrijven gok ik dat de meeste fotografen zich laten controleren door het licht, maar in feite zou je als fotograaf het licht moeten controleren. Dus waar ligt dit aan?

In het verleden stond de fotograaf ongeveer gelijk aan de dorpsdokter, beide echte vaklieden en beide actief in een vak waar de consument absoluut geen kaas van had gegeten. Ook konden ze het absoluut niet betalen qua apparatuur.

Maar (gelukkig) veranderen dingen.

Fotografie werd steeds toegankelijker en Google is tegenwoordig vaak je dokter... Oke, laten we ons maar focussen op de foto's. Wat ik eigenlijk bedoel is dat beide beroepen meer en meer door de massa werden geadopteerd als 'professioneel' terwijl de meeste kennis van internet kwam.

Met de komst van consumenten camera's kwam ook natuurlijk de hobby fotograaf om de hoek kijken, en natuurlijk ook modelfotografie. Maar goed, je snapt denk ik wel dat dit zonder die enorm dure apparatuur wel wat beperkter is.

Gelukkig kwam daar de uitvinding van de flits en de grote softboxen. En geloof het of niet maar een grote lichtbron was vroeger een stuk makkelijker te maken dan een gefocuste lichtbron, immers daar werden vaak peperdure Fresnels voor gebruikt die zo van de film set waren overgenomen.

Leuk tussendoortje is misschien dat als je naar een groot deel van de echt oudere Hollywood films kijkt, je bij de shots met de dames vaak een erg softe glow over het beeld ziet. Bij de heren in beeld is dit weg.

Let er ook goed op hoe het word opgelost bij scenes waar twee acteurs in close up te zien zijn. Dit zou je kunnen zien als de eerste vorm van Photoshop/retouchen, ondanks dat het in het opname proces werd gedaan door middel van speciale filters.

Maar goed, de consument wilde natuurlijk snel en goed. Even checken op de achterkant van de camera kon niet. Nou ja, je kon zien welke rol je erin had en hoeveel je nog kon schieten, maar dat was het wel.

Dus je moest wel zorgen dat het altijd goed ging, een grote lichtbron is dus ideaal, immers veel minder kans op fouten. Waar de pro een polaroid, lichtmeter en donkere kamer technieken kon gebruiken, ging de hobby fotograaf liever voor afdrukken en 'zeker' weten dat het goed was.

En natuurlijk worden hobby fotografen professioneel en houden ze dan vast aan wat ze weten dat werkt en waarvoor de klant ze inhuurt.

Zo is er eigenlijk een fantastische periode van fotografie volledig in de vergetelheid geraakt bij het grote publiek.

Studio's als Harcourt houden dit nog wel in stand, maar zijn voor veel mensen onbetaalbaar. En als ik heel eerlijk ben... ik vind het niet zo hoogstaand qua kwaliteit als bijvoorbeeld de echte meesters als George Hurrell.

Vergis je trouwens niet als je hem op zoekt, hij schoot voornamelijk met een 8/10 camera en de foto's zijn ZWAAR bewerkt. Alleen niet in Photoshop, maar in de donkere kamer. Een echte kunstvorm. Maar het resultaat is letterlijk wonderschoon en pakt de essentie van de persoon.

Nu kun je je afvragen als je naar die foto's kijkt wat je in vredesnaam aan die gedateerde look hebt in de moderne tijd. En daar zit nu net de grap.

Zelfs als je met grote softboxen werkt zit er een enorme hoeveelheid opties in hoe je dit licht gebruikt. Gebruik je de zijkanten voor extra zacht licht? Gebruik je flags om het licht af te dekken? Gebruik je het dichtbij of veraf, et cetera.

Toen ik begon met modelfotografie ben ik op mijn manier begonnen. Ik ben een zeer theoretisch aangelegd persoon, ondanks dat ik een hekel heb aan handleidingen en boeken lezen wil ik wel weten hoe iets werkt.

Ik hoef het niet uit elkaar te halen en te repareren,maar ik wil gewoon weten waarom iets doet wat het doet.

Mijn eerste flits set was ook direct met lichtmeter. Ik was zelfs verrast dat de flitsers uit voorraad geleverd konden worden, maar de lichtmeter een levertijd had. In mijn gedachte was de lichtmeter toch voor iedereen en waren flitsers voor iedereen apart (afhankelijk van budget, ruimte et cetera).

En met de lichtmeter in de hand ging ik aan de gang. Eerst met een model, maar al snel werd die ingeruild voor een paspop. Die bleef tenminste exact stil staan.

Elke modifier die ik had werd geprobeerd. Wat als ik dit doe? Wat als ik dat doe? Enzovoorts.

Al snel bleek bijvoorbeeld dat het grid voor mijn softbox eigenlijk helemaal niets deed. De gaten waren niet alleen veel groot maar het hele systeem was gewoon veel te dun waardoor het licht alsnog door het grid knalde alsof er niets voor zat. Hoe kan dit op de markt staan, vraag je je dan af.

Maar ik kwam ook in de problemen.
En die problemen zijn eigenlijk het tips gedeelte van dit artikel.

Hoeveel van jullie hebben geprobeerd om een model achter jaloezieën of andere dingen te fotograferen met een duidelijke schaduw werking op het model? Ik gok dat het bij de meeste net zo ging als bij mij.

De schaduwen waren er wel, maar ik zag absoluut geen schaduw op het model zoals ik wilde. En dan komt ineens die George Hurrell om de hoek kijken en ga je natuurlijk denken hoe het mogelijk is dat ze het toen wel konden en nu niet ?

Er moet dus iets zijn.
En gelukkig is het ook heel makkelijk te verklaren.

Als we terugkijken naar het gebruik van flags, die vroeger eigenlijk in elke studio wel te vinden waren, dan werden deze niet alleen maar gebruikt om licht weg te nemen maar ook met het licht letterlijk te vormen qua schaduw.

Bij deze foto zie je duidelijk dat er een flag gebruikt is, maar toch is er een mooie zachte overgang in de schaduwen.

Het gedrag van de flag werkt als volgt:

Plaats de flag dicht bij het model en de schaduw rand word scherper, plaats hem dichter bij de lichtbron en de schaduw rand word softer.

Als we dus de jaloezieën dicht bij het model zetten en het licht ver weg dan... Juist.

Als we de afstand van de flag veranderen tussen het model en de lichtbron hebben we totale controle over hoe de schaduw verlopen op het model zijn, en dit is 100 procent terug te vertalen naar onze jaloezieën.

In de volgende foto zie je duidelijk de lijnen over het gezicht van het model lopen. Dit heb ik gedaan door het model bijna direct achter een motief te plaatsen en het licht op 3-4 meter afstand te plaatsen.

Dit is ook exact hoe de eerste foto met de jaloezieën gemaakt is. Nu zal direct de vraag opkomen 'maar dan knalt het licht toch door de gehele studio?' Ja, inderdaad. Dus daar moeten we wat aan doen.

In het begin van het artikel sprak ik over grids, weet je nog? Dit zijn een soort van honingraten die je voor je modifier plaatst, ze zijn leverbaar voor softboxen, reflectoren, et cetera.

Bijna alles wat licht geeft kun je wel een grid voor zetten. De grids zijn er ook in verschillende diktes (soms letterlijk dikte maar vaak ook gewoon kleinere ruimtes). Het eindresultaat is dat de lichtstraal van de flitser kleiner meer gefocusseerd word.

Dus wil je een flitser ver weg zetten en maar één meter belichten? Dan heb je een grid nodig met kleine ruimtes. Wil je dezelfde flitser heel dicht bij zetten en één meter belichten? Dan heb je waarschijnlijk geen grid nodig. Of een grid met hele grote ruimtes.

Wil je een flitser echt aan de andere kant van de studio neer zetten en één meter belichten? Dan moet je echt hele kleine ruimtes in het grid hebben. Dit is ook waarom je eigenlijk altijd een setje grids moet kopen in verschillende diktes.

Meestal worden grids ook toegepast voor het bekende ronde effect op de achtergrond.

Persoonlijk vind ik het ook erg mooi als directe lichtbron op het model, let er dan wel op de schaduwen behoorlijk hard worden.

Door te kijken naar de oude meesters kunnen we technieken zien die we eigenlijk tegenwoordig vergeten zijn, of waarover al snel gezegd wordt: 'dat is zeker Photoshop'.

Toch door het bestuderen van die oude meesters kan je als fotograaf enorm veel leren over de technieken van licht gebruik, maar vooral over controle.

Door de jaren heen heb ik verschillende series gemaakt die zwaar rusten op de oude meesters qua belichtingen en bijna meer als een kopie van die stijl te bestempelen zijn dan als een eigen stijl.

Maar toch, als je nu naar de volgende foto's kijkt, denk ik dat je wel direct de link legt naar die ouderwetse technieken, maar door het te mengen met moderne styling, kleur, et cetera wordt het toch weer wat 'eigens'.

Want vergeet één ding nooit. Het mag dan misschien in het verleden geschoten zijn, maar licht werkt nog steeds op exact dezelfde manier, dus je kan nog steeds die technieken gebruiken.

Geïnspireerd door Film noir. Erg hard direct licht en een donkere jas, door de pose en belichting heb je bijna niet meer het idee dat dit gewoon in de studio geschoten is.

Direct 'geleend' van George Hurrell, voor mij persoonlijk nog steeds een fantastische stijl voor glamour, en erg uitdagend om te belichten.

Werken met barndoors op een ledtube of het gebruik van flags geeft je als fotograaf enorm veel mogelijkheden.

Gebruik de barndoors met contrast rijke kleuren en het knalt van het scherm.

Maar het werkt ook enorm goed om echt de ogen van een model eruit te laten springen.

Maar soms wil je natuurlijk meer belichten dan alleen de ogen of het gezicht. Dit is een van de redenen dat ik een enorme liefhebber ben van de striplicht met grid. Je kan hier het licht enorm goed mee sturen en toch een flink deel belichten. Persoonlijk gebruik ik meestal strips in de 1 tot 1.30 meter lengte.

Persoonlijk blijf ik dit een enorm mooie glamour verlichting vinden. Tevens voor bijvoorbeeld body scapes.

Maar meestal werk ik voor deze stijl met hardere bronnen, let er zoals eerder opgemerkt wel op dat schaduwen enorm hard over kunnen komen, dus goede foundation en opletten waar de schaduwen heen lopen (vooral bij de neus) kan teleurstellingen voorkomen.

Qua licht positie kun je ook leuk spelen, zoals hierboven wat meer vlak op het gezicht tot natuurlijk de bekende Rembrandt opstelling.

En uiteindelijk ga je natuurlijk dingen combineren.

Zacht licht met wat meer afgeschermde gedeeltes door middel van flags. Hierdoor krijgen we een lichtpatroon op het gezicht en de ring die voor mij de foto versterken.

Maar door het gebruik van flags kun je ook licht afschermen op gedeeltes zodat het makkelijker word om een kleine lichtbron zoals een aansteker toch mee te laten doen in de foto (natuurlijk moet je hier ook je sluitertijd iets langer voor open laten staan).

En de techniek van de flags kun je ook gebruiken met motieven. Dat hoeven niet alleen jaloezieën te zijn. In een van de workshops zijn we een keer de hele dag bezig geweest met één accessoire, een simpel kamerscherm.

Het is verassend om te zien in hoeveel verschillende manieren je zoiets kan gebruiken. Een van de foto's past wel bij dit artikel. We gebruiken hem hier namelijk als motief op de muur, de lichtbron staat dus ver weg en word gestuurd door een grid en twee grote flags die het licht verder afschermde.

Dus gooi die grote softboxen eens een weekje in de kast en forceer jezelf om alleen reflectoren met grids te gebruiken, niets meer.

In het begin zul je schrikken van de harde schaduwen, maar geloof me, uiteindelijk zul je die onder controle gaan krijgen. En als je terugschakelt naar softboxen zonder grids, zul je al snel merken dat je veel meer controle hebt over je licht maar bovenal... dat softboxen eigenlijk best wel saai zijn.

Cursus Fotoshoot onder Controle

Over de auteur

Frank Doorhof blogt dagelijks in het Engels op zijn website en geeft wekelijks workshops model fotografie in zijn studio in Emmeloord, maar ook op locatie in binnen en buitenland. Van beginners tot gevorderde, iedereen kan bij Frank terecht. Ook voor specifieke 1 op 1 workshops, of maatwerk voor groepen.

7 reacties

Deel jouw mening

Ook interessant