7 onwaarheden over het histogram

maandag 12 april 2021, 22:33 door Nando Harmsen | 10.475x gelezen | 6 reacties

Het histogram is een belangrijk onderdeel bij het beoordelen van de belichting. Je kijkt er naar en bepaalt aan de hand daarvan of je foto goed belicht is.

Althans, dat wordt er beweerd. Maar dat is niet per definitie waar. Ik heb deze en nog zes andere onwaarheden over het histogram op een rijtje gezet.

Een histogram is een handig hulpmiddel voor de moderne fotografie. Het vertelt veel over de foto, en het kan gebruikt worden voor je belichting. Maar er wordt ook vaak informatie in gezien die er niet is.

Voor ik de 7 onwaarheden over het histogram op een rij zet, vertel ik eerst wat het histogram is.

Het histogram op een camera geeft weer hoe de helderheden in de foto verbeeld zijn. Het is ideaal als hulpmiddel bij het bijsturen van je belichting.

Wat is het histogram?

Een foto bestaat uit pixels en die hebben allemaal een bepaalde helderheid. Zet je foto (tijdelijk) om in zwartwit en je ziet die helderheden als grijstinten. Links is puur zwart, en rechts is puur wit. Daar tussenin zitten 254 grijstinten.

Van elk van die 256 grijstinten (254 grijstinten plus zwart en wit) geeft het histogram weer hoeveel pixels er van in de foto zijn. Dat bepaalt de hoogte van de piek op die plek. Met andere woorden, het histogram bestaat uit 256 pieken; voor elke grijswaarde (en zwart en wit) eentje.

Het wordt misschien duidelijker als je de hoeveelheid helderheden van een foto vermindert tot 17 grijstinten. Dan zie je de afzonderlijke pieken heel duidelijk.

Door maar 17 grijswaarden in de foto te gebruiken, zie je de overgangen. Het histogram heeft ook maar 17 pieken, die duidelijk zichtbaar zijn.

1. Als het histogram goed is, is de belichting altijd correct

Een histogram zegt niets over een goede belichting. Het vertelt alleen hoeveel pixels er van welke helderheid zijn. Maak je een foto van witte muur met iemand ervoor, dan zullen er veel lichte pixels zijn. Fotografeer je een nachtelijk landschap, dan heb je juist veel donkere pixels.

In het eerste geval zal het histogram veel pieken aan de rechterkant vertonen, waar de lichte pixels en wit zijn. In het tweede geval zal er juist aan de linkerkant veel pieken zichtbaar zijn, de plek waar de donkere pixels zitten.

Het juiste histogram is dus afhankelijk van wat je gefotografeerd hebt. Je moet daarom het histogram altijd samen met de foto bekijken voor je kan bepalen of de belichting goed is. De een kan niet zonder de ander.

Het histogram wordt bepaald door wat je gefotografeerd hebt. Je kunt zonder foto niet aan het histogram zien of het een goed histogram is.

2. Je moet het ideale histogram benaderen

Het klassieke voorbeeld van een histogram is de zogenaamde curve met een gausiaanse verdeling. In het midden is de piek het hoogste, en naar beide kanten loopt het in een curve naar de zijkanten. Dit wordt vaak het ideale histogram genoemd.

Als deze gaussiaanse verdeling nader bekeken wordt, betekent het dat er voornamelijk middentonen aanwezig zijn. Dit wordt geleidelijk minder als de helderheden naar wit en zwart gaan. De foto met dit histogram heeft dus geen wit of zwart en heel weinig donkere en lichte helderheden.

Dit ideale histogram is dus niets meer dan een weergave van een foto met een gemiddeld tot vlak contrast. Het is eerder een weergave van één van de vele vormen die het histogram kan aannemen.

Een histogram met een gaussiaanse verdeling van helderheden. Voor de meeste foto's is dit histogram verre van ideaal.

3. Rechts zit meer informatie dan links

Er wordt wel eens een histogram getoond waarin weergegeven wordt dat in het lichtste deel 2048 helderheden aanwezig is. Een stop donkerder zou dan 1024 helderheden bevatten. Zo gaat het dan verder naar het donkerste deel van het histogram waar dan nog maar 32 helderheden zitten.

Dit is onmogelijk, om de simpele reden dat het histogram alleen maar een schaal van 256 helderheden is. Het is een lineaire schaalverdeling, zoals dat heet. Zou het histogram per sectie meer helderheden ingebouwd hebben, dan zou het een logaritmische schaalverdeling hebben.

Het enige wat het histogram ons vertelt is, de de verdeling van het aantal pixels over 256 helderheden is. Niets meer en niets minder.

Een histogram is geen 12 bit, maar bestaat uit 256 grijswaarden. Bovendien is de verdeling lineair, en niet logaritmisch. Daardoor kan er sowieso geen ongelijke verdeling in lichtwaarden zijn.

4. Ik gebruik het histogram van de raw foto

Een RAW bestand bestaat uit niets meer dan ruwe data van de sensor, het is nog geen foto. Dat moet eerst tot een toonbare afbeelding bewerkt worden voor we het kunnen zien. Daarom zal elk raw bestand een kleine Jpeg preview bevatten, dat getoond wordt als we het raw bestand bekijken.

Een raw bestand heeft dus geen histogram. Wat we zien is een weergave van die ingebouwde kleine jpeg preview met niet meer dan 256 helderheden. Het raw bestand heeft veel meer helderheden opgeslagen dan wat je in dat histogram van het jpeg preview ziet.

Dat wat je op het scherm ziet is het histogram van de jpeg preview die in het raw bestand ingesloten is. Je werkelijke foto bevat veel meer helderheden dan dit histogram laat zien.

5. De helderheden moeten zo goed mogelijk over het histogram verdeeld worden

De verdeling van de pixels in een foto hoeft niet zo te zijn dat deze verdeeld zijn over het hele histogram. Het kan wel, om het contrast zo maximaal mogelijk te maken, maar niet iedere foto heeft een maximaal contrast nodig.

Denk aan een foto die voornamelijk wit heeft. Misschien heb je helemaal geen zwart in die foto, dus is het niet logisch om er met geweld zwart in terug te halen door de pixels over het hele histogram te verdelen.

Een foto die in de mist gemaakt is heeft misschien helemaal geen wit of zwart. Je kunt wel zwart en wit erin brengen door het contrast te maximaliseren, maar dan heb je niet langer die mist-foto.

Juist de mist zorgt voor een laag contrast. Dat zie je direct terug in je histogram.

6. Zonder histogram kun je geen goede belichting maken

Een histogram is niet nodig voor een goede belichting. Bekijk je het histogram helemaal niet, dan kun je gewoon aan de hand van je preview op het scherm bepalen of je belichting goed is.

Immers, het histogram is slechts een weergave van de verdeling van pixels over de 256 helderheden die in je foto zitten.

Dat betekent echter niet dat het histogram geen nut heeft. Het kan je wel helpen om de belichting zo optimaal mogelijk in te stellen. Maar het is absoluut geen noodzaak om altijd het histogram in het oog te houden.

Het histogram is slechts een weergave van de helderheden van je gemaakte foto. Je hebt het niet per se nodig voor een goede belichting.

7. De vorm van het histogram kun je niet veranderen

Met de vorm van het histogram wordt dus de verdeling van helderheden in de foto bedoeld. En inderdaad, die kun je niet veranderen als je de foto maakt. Maar dit kan wel in de nabewerking.

In de nabewerking is het mogelijk om donkere delen lichter te maken en lichte delen donkerder. Als je dit doet, verandert de verdeling van helderheden in de foto. En dus verandert het histogram. Immers, het histogram is slechts een weergave van de helderheden van de foto op je scherm.

IN een fotobewerkingsprogramma kun je de helderheden van pixels veranderen. Daarmee verandert ook de vorm van het histogram.
Je kunt dus de vorm drastisch veranderen. Dit gaat natuurlijk het beste als je in raw gefotografeerd hebt, omdat dit bestand meer helderheden bevat dan wat je monitorscherm kan weergeven. Dat geeft je de vrijheid om de verdeling van helderheden naar wens aan te passen.

Het histogram is een hulpmiddel, geen wondermiddel

Hoezeer er ook gehamerd wordt om het histogram in je fotografie en nabewerking te gebruiken, onthoudt altijd dat het een hulpmiddel is. Het is geen antwoord op alles over een goede belichting. Met andere woorden, het verricht geen wonderen.

Wat een histogram ons vertelt is de verdeling van helderheden in een foto. Daarmee kun je de belichting bijsturen indien nodig.

Bekijk ook mijn cursus Belichting voor gevorderden

Wil je alles weten over belichting, bekijk dan de cursus Belichting voor gevorderden op Photofacts Academy. Daarin vertel ik alles wat je moet weten voor de perfect belichte foto.

Gebruik jij het histogram actief voor je fotografie? Of weet je niet goed hoe je daarmee om moet gaan? Vertel het in een reactie onder dit bericht.

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Over de auteur

Nando Harmsen fotografeert al meer dan 40 jaar. Zijn specialisme ligt bij bruidsreportages en landschapsfotografie. Daarnaast geeft Nando lezingen, workshops, masterclasses, fotoreizen, en maakt regelmatig reviews van nieuwe en leuke apparatuur.

6 reacties

Donald Willemsen schreef op dinsdag 13 april 2021 om 11:00 | reageer
Nando, dankjewel voor jouw uitleg en visie. Om jouw vraag te beantwoorden, het volgende: Tijdens het fotograferen gebruik ik het histogram niet. Ik let vooral op de combinatie van sluitertijd en diafragma. Daarbij let ik ook op de gebruikte brandpuntafstand. Is het contrast tussen licht en donker er groot dan meet ik de lichte delen en de donkere delen apart en bepaal daarna een gemiddelde voor de belichting. De DoF is voor mij de bepalende factor voor de keuze van diafragma en daaruit volgt dan de sluitertijd.
Tijdens de nabewerking kijk ik wèl naar het histogram en stuur zonodig bij.

PixelDude Raoul schreef op dinsdag 13 april 2021 om 11:46 | reageer
Goed om deze mening eens te horen. Ik heb immers nooit begrepen waarom er door sommigen zo hard op het gebruik van het histogram gehamerd werd. Wat voor mij telt is om geen extremen in mijn foto's te krijgen, geen uitgebrand wit en ook geen zwart zonder info of te veel ruis in de donkere delen. Ik kan trouwens mijn toestellen zo instellen dat overbelichte delen oranje en onderbelichte delen blauw oplichten. Heb ik de twee tegelijk dan weet ik dat ik best naar HDR omschakel. Ik probeer ook altijd met hoge (geen over) belichting te fotograferen, maar dat heeft dan weer te maken met het vermijden van ruis.

Stef schreef op dinsdag 13 april 2021 om 12:27 | reageer
Heldere uitleg over het histogram Dankjewel

Rein schreef op dinsdag 13 april 2021 om 14:21 | reageer
Het is inderdaad van belang aan de uitersten informatie te hebben. Dat kun je aan het histogram zien. Links zit dan wel niet meer info dan rechts, echter door de toppen van het histogram rechts te hebben zonder overbelichting dus, kun je in de nabewerking licht naar de donkere delen verschuiven. Dat is beter dan de donkere delen naar rechts te verschuiven. 'Rechts belichten dus'.

jerry schreef op dinsdag 13 april 2021 om 21:24 | reageer
Van harte dank voor de duidelijke uitleg.
Ik gebruik het histogram om te bekijken of ik geen clipping heb

PixelDude Raoul schreef op woensdag 14 april 2021 om 09:14 | reageer
Mijn indruk over het histogram.
In het analoge tijdperk bestond er geen fotografisch histogram. Bij de intrede van de digitale fotografie kon na enige tijd een cameramerk een histogram tevoorschijn toveren. Om zich wellicht ‘oppermachtig’ op te stellen tegenover de concurrentie werd er een zwaar gewicht aan het histogram toegekend, veeeeeel te zwaar. Verschillende fotografen die zich als de ‘betere’ kenbaar wilden maken stapten mee in dit verhaal. En zo werd na een tijdje het histogram zelfs opgenomen als belangrijke tool in de leerprogramma’s. Maar wat vertelt het? Eigenlijk niks anders dan waar de kleuren en contrasten liggen. Voor mensen die van donkere fotografie houden zullen de histogrammen vooral een linkse inslag hebben, en voor liefhebbers van heel lichte fotografie situeert het histogram zich voornamelijk aan de rechterkant. Een histogram toont eerder een gevoel van de fotograaf dan dat het nuttige info verstrekt. Ik ben van mening dat je een histogram nooit hoeft te bekijken wanneer je er op let om geen volledig zwarte (en dan nog) of volledig uitgebleekte delen hebt. En dat kan je met modernere camera’s gemakkelijk zichtbaar maken (bij mijn modellen blauw voor geen info en volledig zwart, en oranje voor geen info en volledig wit).

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Masterclass Landschapsfotografie met Bas Meelker

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

44.431 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts