9 Tips om de sterren van de hemel te fotograferen

maandag 2 december 2019, 14:28 door Michelle Peeters | 12.594x gelezen | 0 reacties

Een sterrenhemel is prachtig om te zien, als hij überhaupt te zien is! In Nederland is dat door alle lichtvervuiling bijna niet mogelijk. Maar toch kan het, op een aantal donkere plekken en dan is het oogverblindend mooi.

panorama lemelerberg archemerberg melkweg3.jpeg

Heb jij altijd al willen weten hoe je zo'n sterrenhemel minstens zo adembenemend als ze met het blote oog te zien zijn (maar liefst natuurlijk nog beter) op beeld vastlegt? In dit artikel 9 tips om je te helpen je weg te vinden in het nachtelijk duister.

1. Astronomische duisternis

Vanaf augustus wordt het weer echt donker 's nachts. In de winter komt de "core" van de Melkweg echter niet meer boven de horizon uit.

Gedurende de donkerste fase van de nacht (van begin juni tot begin augustus) staat in Nederland de zon meer dan 18 graden onder de horizon. Op dat moment treedt de astronomische duisternis in. Als er geen omgevingslicht is, is het nu volledig donker.

Hierdoor zijn alle sterren (ook de allerzwakste) zichtbaar. Op sommige fotolocaties met weinig tot geen omgevingslicht, is het nu in theorie zelfs mogelijk om foto's van de Melkweg maken.

In Nederland is op veel plekken (behalve op de eilanden) vaak teveel lichtvervuiling. Met de Light Pollution Map kun je goed zien waar die lichtvervuiling het ergst of juist het minst erg is.

Astronomische duisternis: de hele Melkweg is zichtbaar (Dunstanburgh Castle in Northumberland)

2. Sterrensporen fotograferen

Sterrensporenfoto's kun je (anders dan de Melkweg) eigenlijk overal maken, zelfs midden in de stad! Je hoeft dus niet per se naar het donkerste plekje dat je kunt vinden af te reizen.

Je zoekt de Poolster (altijd in het noorden) en tegenwoordig gemakkelijk te vinden via allerlei apps op je smartphone). De andere sterren lijken daar omheen te draaien, maar in werkelijkheid is het de aarde die draait.

Zie de cursus Sterrensporen fotograferen van Nando Harmsen op Photofacts Academy voor meer informatie over dit onderwerp.

3. Weersomstandigheden en locatie

Kies een onbewolkte avond/nacht, anders heeft het geen zin om te gaan fotograferen. De lucht moet helder zijn om de sterren te kunnen zien. Let ook op de maanstand, het schijnsel van een volle maan kan het zicht op de Melkweg behoorlijk belemmeren.

Het centrum van de Melkweg bevindt zich in de zomer op ongeveer 15-20% boven de zuidelijke horizon in de late avonduren. Natuurlijk is dit centrum erg fotogeniek en vrij makkelijk op de foto te zetten, maar ook op andere plekken aan de nachtelijke hemel kan een 'gewone' sterrenlucht al heel aantrekkelijk zijn.

4. Camera-apparatuur

Gebruik een groothoek objectief zodat je zoveel mogelijk van de Melkweg in beeld krijgt (17mm bij een fullframe en 11mm bij een crop camera). Met een groothoek heb je ook minder last van het feit dat sterren als streepjes worden weergegeven door de langere sluitertijd. Met een zoomobjectief zie je dat effect veel sneller.

Realiseer je dat je met een groothoekobjectief met dezelfde diafragma instelling minder licht doorlaat dan bij een zoomobjectief. Je zult je diafragma dus verder open moeten schroeven voor dezelfde lichtopbrengst.

Omdat sterren weinig licht geven moet je met hoge iso-waardes werken. Een fullframe camera is dan ook geen overbodige luxe, deze heeft weinig last van ruis.

Breng een statief, camera, objectieven en ook een deken of stoeltje om op te zitten mee. Het gaat namelijk wel even duren. Neem ook wat te eten en drinken mee.

Een dode boom die je apart uitlicht met een zaklampje is een prima voorgrond voor een sterrenhemel

5. Camera-instellingen

Gebruik de zelfontspanner van twee seconden of een afstandsbediening en fotografeer in RAW. Zet de camera op statief, zo laag mogelijk om beweging te minimaliseren.

Fotografeer in de M-stand en zet het diafragma zoveel mogelijk open (kleinste f-getal). Je moet namelijk zoveel mogelijk licht verzamelen. Zet je iso-waarde hoog, bijvoorbeeld op 3200. De ruis moet je maar voor lief nemen, de Melkweg is zo minimaal zichtbaar dat je alles moet inzetten om aan voldoende licht te komen.

Een goed beginpunt zou bijvoorbeeld kunnen zijn: ISO 3200, F2.8, 29 seconden. Maak een eerste opname en bekijk je histogram of je een piek ergens rond het midden ziet. Omdat je sluitertijd en diafragma al op maximaal staan kun je alleen nog met je iso-waarde spelen om je belichting eventueel nog aan te passen.

6. Scherpstellen

Scherpstellen op sterren is lastig, autofocus is geen optie bij sterrenfotografie. Draai in ieder geval niet zomaar je lens op oneindig, dat werkt bij veel objectieven niet goed. Het beste kun je naar liveview overschakelen en het beeld flink uitvergroten.

Richt de camera op de felste sterk die je ziet. Zorg dat de autofocus is uitgeschakeld en draai aan de scherpstelling tot de ster voldoende scherp is. Let op, door atmosferische storingen fluctueert sterrenlicht soms flink in helderheid en scherpte. Het zal niet altijd een haarscherp puntje worden, maar zorg dat het geen bolletjes is.

Lukt het niet om op sterren scherp te stellen, probeer het dan met een contrastrijk object ver weg in het landschap. Is de maan te zien, dan kun je hierop mikken. Denk om je ogen, maanlicht kan verblindend fel zijn en is een lichtbron om rekening mee te houden.

De maan doet exact hetzelfde als de zon overdag: hij maakt sterren onzichtbaar. Wil je een mooie donkere sterrenhemel fotograferen, ga dan bij voorkeur rond nieuwe maan op pad. Ga je juist rond volle maan naar buiten dan blijft de lucht net als overdag blauw te kleuren en zie je aanzienlijk minder sterren.

De dagen rond volle maan zijn wel ideaal als je ook het landschap in beeld wilt nemen. De maan geeft dan voldoende licht om dat zonder extra hulpmiddelen tegelijk met de sterrenhemel vast te leggen.

Scherpstellen op een licht of belicht voorwerp op redelijk grote afstand is ook een methode om nauwkeurig op 'oneindig' scherp te stellen

7. Focus stacking

Op het eerste gezicht lijkt deze methode nogal ongebruikelijk: je neemt een foto direct na zonsondergang, als de lucht nog matig helder is, met een kleiner diafragma's zoals f/8 of f/11. Vervolgens wacht je een uur of twee, zonder je statief te verplaatsen, totdat de sterren zichtbaar zijn.

Tenslotte, neem je een foto gefocussed op de horizon, met de grootst mogelijke diafragma-opening. In de nabewerking blend je deze twee foto's samen tot een naadloze compositie.

Er hangen een aantal voordelen aan deze methode. Normaal gesproken kan het heel moeilijk zijn om voldoende detail in je nachtelijke voorgrond te krijgen, tenzij de maan helder is; Deze methode lost dat probleem op.

'Blauwe uur' verlichting oogt eigenlijk best goed en natuurlijk onder een Melkweg, de beeldkwaliteit van deze methode is heel erg goed, omdat je zowel de voorgrond als de nachthemel met ideale instellingen kunt vastleggen.

Hoewel het misschien vreemd kan zijn als de voorgrond veel meer ruis heeft dan de lucht, zodat je wellicht soortgelijke ISO-waardes zou moeten gebruiken voor beide shots.

Deze foto van een stukje van de Melkweg in het Manaslu Conservation Area in Nepal is ook een samengestelde foto De foto van de voorgrond is vlak voor zonsopkomst genomen

8. Compositie

Zorg voor een mooie compositie met de Melkweg of 'gewone' sterrenhemel als onderwerp. Het werkt goed om wat voorgrond mee te nemen zodat je je kunt oriënteren in de foto. Een karakteristiek huis, schuur of kasteel (in dit geval Dunstanburgh Castle of het Manaslu-bergmassief) doen het prima!

9. Nabewerking

Als je de foto's gaat inlezen op je computer is de kans groot dat de Melkweg niet direct te zien is. Je zult dus flink moeten nabewerken. Je kunt vooral het contrast en de mid-tone contrast (clarity) veranderen.

Daarnaast kun je ook met de adjustment brushes de Melkweg wat extra helderheid geven. Hierdoor genereer je wel veel ruis, wat je weer kunt rechttrekken met de ruisreductie. Als laatste zou je de witbalans wat blauwer kunnen zetten voor een mooi effect.

Meer weten over het fotograferen van sterren?

Bij Photofacts Academy, onze online leeromgeving voor fotografen, hebben we een complete Introductie cursus over het fotograferen van sterrensporen. Je kunt deze cursus twee weken lang volgen met een gratis proeflidmaatschap.

Photofacts Academy 11 jaar - Winactie!

Wil jij ontdekken hoe je de mooiste foto's kunt maken? Bekijk dan onze online fotografie cursussen. Meer dan 100 cursussen over fotografie, nabewerking en creativiteit.

Photofacts Academy + de Compositiebijbel

We bestaan deze week 11 jaar. Dat vieren we met een gave winactie. Word nu lid van Photofacts Academy en ontvang 70 euro korting, ons gloednieuwe boek de Compositiebijbel én maak kans op meer dan 16.000 euro aan prijzen!

Direct aanmelden met korting + gratis boek + winactie

Over de auteur

Michelle Peeters is fotografe en oprichter van DeuxBleus Fotografie. Michelle herkent het bijzondere in het gewone en het gewone in het bijzondere. Ze heeft zich nooit willen specialiseren en is daardoor van alle markten thuis.

0 reacties

Er zijn nog geen reacties op dit artikel.
Deel als eerste jouw mening over dit onderwerp!

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Van Beeld naar Kunst met Micky Hoogendijk

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

44.432 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts