Regel van derden leren om het niet te gebruiken

woensdag 4 mei 2022, 22:44 door Nando Harmsen | 4.395x gelezen | 3 reacties

De regel van derden is iets wat met gemengde gevoelens benaderd wordt. Sommigen vervloeken de regel, andere zweren erbij. Voor de een is het een perfect hulpmiddel, de andere doet moeite om zich er niet aan te houden.

Het eerste waar je mee in aanraking komt als je op compositie induikt is de regel van derden. De vlakverdeling van je foto in negen gelijke delen wordt soms als de heilige graal beschouwd.

Je moet de horizon op 1/3 of 2/3 zetten. Je moet je onderwerp op het kruispunt van lijnen houden. Doe je dat niet, dan is het fout. Of dat doen velen geloven.

Pefect, precies volgens de regen van derden. Of toch niet? De foto is er niet spannender door geworden. Ik mis iets in dit beeld.

Compositie is geen regel van derden

Compositie heeft in principe niets met een regel van derden te maken. Zoek compositie op in Van Dale, of Wikipedia, en je leest dat het alleen maar over vlakverdeling gaat. Een middel om orde uit chaos te creëren.

Daar gaat het om, vlakverdeling. Hoe plaats je de elementen in je beeldvlak zodat het geheel overzichtelijk en vooral prettig is om naar te kijken. De manier van verdelen kan een bepaald gevoel geven. Spanning, of evenwichtigheid. Rust of een bepaalde verwachting.

Een centrale compositie. Alles staat in het midden, de bomen, de horizon, de zon. Maar de vlakverdeling is goed en daardoor is het beeld heel geslaagd.

Verkeerde interpretatie van de regel van derden

Ik denk dat de regel van derden helemaal verkeerd gebruikt wordt. Velen zijn zo gebrand op het plaatsen van een horizon of een boom op een van de 1/3 of 2/3 lijnen, dat er verder nergens meer naar gekeken wordt. Als de foto dan tegenvalt, is het niet duidelijk waarom. Het is toch volgens de regel?

Horizon op 1/3, de boom op 2/3. Hier is heel bewust gebruik gemaakt van de regel van derden. Maar het beeld is er niet interessant door geworden. Wat is er dan mis mee?
Die obsessie van het gebruik van die 1/3 lijnen schept juist die aversie tegen deze regel. Het voelt heel beperkend aan, belemmerd je creativiteit. Dat komt waarschijnlijk door de zelf opgelegde verplichting om een onderwerp op die lijnen te plaatsen. Een echte compositie wordt uit het oog verloren.

Je moet de regel van derden eerder zien voor wat het is. Een verdeling van een vlak in 9 gelijke delen die je helpen met het plaatsen van objecten in je beeld. Dat hoeft niet per se boven op de 1/3 lijnen te zijn. Je gebruikt het om een evenwichtige verdeling te maken.

Waarom werkt deze compositie? Simpel, door een goede verdeling van elementen zodat de foto netjes in balans is. De regel van derden hebben geholpen om die goede balans te vinden.

De punten van aandacht in een foto

De kruispunten van de lijnen die je in de regel van derden zijn wel interessante plekken in een foto. Het zijn vaak de plekken waar het oog op een prettige manier naar toe getrokken wordt. Je kunt die dus ook goed gebruiken in je compositie.

Dat betekent dat je daarvan gebruik kunt maken bij het plaatsen van objecten in je beeld. Hou er wel rekening mee dat je oog daar in veel gevallen naar toe geleid moet worden. Alleen een object op een kruispunt zetten is dus niet genoeg.

Met andere woorden, gebruik lijnen zoals diagonalen, curven, en andere manieren om het oog van de kijker door de foto heen in die richting in te wijzen. De kruispunten zijn in feite de eindpunten waar je terecht komt na het volgen van de lijnen.

Er zitten heel veel leidende diagonalen en lijnen in deze foto, die je oog naar de juiste plek leiden. Kan jij ze vinden?

Regel van derden en creativiteit

Ik lees regelmatig dat het volgen van de regel van derden de creativiteit dood. Dit is natuurlijk onzin. Creativiteit heeft niet te maken met een paar hulplijnen in je foto. Sterker nog, juist die hulplijnen kunnen je helpen om iets creatiefs te doen.

Een symmetrische compositie is niet fout. Het geeft balans. Stel je voor als de boom links of rechts was geplaatst, op een van de lijnen. De foto zou helemaal uit balans zijn. De regel van derden helpt bij het vinden van die balans.
Je beelden worden er ook niet automatisch creatiever door wanneer je de regel van derden afzweert. Je gaat zelfs het tegenovergestelde doen: heel dwangmatig geen 1/3 lijnen of aandachtspunten gebruiken. Dat heeft niets met creativiteit te maken.

De regel van derden was een houvast bij het maken van deze compositie. Het heeft geholpen om een creatieve compositie te vinden. Ze werkten helemaal niet belemmerend.
De regel van derden werkt creativiteit alleen tegen wanneer je er blind op staart. Een horizon perfect op de 1/3 lijn, een boom perfect in het kruispunt van de andere 1/3 lijn. Door alleen daar naar te kijken beperkt je jezelf in het opbouwen van een interessant beeld.

Kijk liever wat je in je beeld wilt hebben en hoe. Kijk wat er nog meer aan elementen in je foto kunnen zijn om balans in je compositie te vinden. Een tegengewicht, een natuurlijke kijklijn of leidende lijnen die je blik in de foto vangen.

Een goede verdeling van onderwerpen in beeld. Met leidende lijnen die je blik helpen om door de foto te gaan. Er zit een evenwicht in. En wat blijkt, de regel van derden past erop. Dat is toevallig

En de andere regels dan?

De regel van derden is in mijn ogen niet echt een compositieregel. Je zou de gulden snede, gulden spiraal, of gulden driehoek of de driehoekverdeling wel als compositieregel kunnen beschouwen. Of richtlijn...

Het zijn het allemaal varianten op hetzelfde principe en je kunt zo in veel gevallen gewoon uitwisselen. Het is alleen moeilijk om ze in het veld te visualiseren. Voor een regel van derden is dat wel eenvoudig te doen. Je kunt het vaak zelfs zichtbaar maken op je camera.

Regel van derden, gulden snede, gulden spiraal of driehoek, driehoekcompositie... maak het je niet te moeilijk. Let gewoon op een goede prettige vlakverdeling en laat de regel van derden je enig houvast geven om dat te bereiken.
Alle compositie regels zijn in feite ontstaan door de dwang van de mens om alles te kwantificeren. We willen iets ontastbaars vangen in wiskundige regels, wat dus uiteindelijk geleid heeft tot al die compositie regels.

Maar fotografie is geen wiskunde. Het is een kunstvorm, net zoals schilderen dat is. Let dus niet te veel op al die regels, en zorg voor een prettige verdeling van de elementen in je beeld. Maak bovendien gebruik van diagonalen en curven om het oog te leiden.

De hulplijnen die de regel van derden genoemd worden kunnen daar perfect voor gebruikt worden. Ze helpen je met die beeldopbouw te maken. Is je foto vervolgens een plezier om naar te kijken? Dan is je foto geslaagd.

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Over de auteur

Nando Harmsen fotografeert al meer dan 40 jaar. Zijn specialisme ligt bij bruidsreportages en landschapsfotografie. Daarnaast geeft Nando lezingen, workshops, masterclasses, fotoreizen, en maakt regelmatig reviews van nieuwe en leuke apparatuur.

3 reacties

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ook interessant

• 

  Wat ben jij bereid om op te geven?

  door Elvira Smit

• 

  Flitsfotografie tip: Maak overdag een nachtfoto

  door Elja Trum

• 

  Flitsfotografie tip: Gebruik kleurfilters voor een bijzonder effect

  door Elja Trum

• 

  Kleurmanipulatie met kleurfilters

  door Frank Doorhof

• 

  Flitsfotografie tip: Meerdere keren flitsen in een foto

  door Elja Trum

• 

  Straatfotografie tip: Beperk jezelf tot bepaalde kleuren

  door Michiel Heijmans

Toon alle artikelen binnen Tips en Truuks