Tien tips voor betere zwart-wit fotografie

maandag 1 mei 2023, 16:08 door Nando Harmsen | 4.500x gelezen | 7 reacties

Zwart-wit fotografie is sfeervol en tijdloos. Zwart-wit fotografie is ook een uitdaging, want een slechte compositie of ondoordacht gebruik van contrast is direct zichtbaar. Je kunt je niet verschuilen achter indrukwekkende kleuren. Ik heb tien tips voor het maken van een zwart-wit foto.

Zwart-wit fotografie bestaat uit twee delen. Het fotograferen zelf, en het bewerken tot een eindresultaat. Het is zelden dat een zwart-wit foto uit de camera direct goed is.

Wil je een zo goed mogelijke uitstraling van je zwart-wit foto, dan zal je digitaal moeten 'ontwikkelen'. Net zoals dat vroeger in de doka ging.

Wolsztyn, Polen
Toch is zwart-wit fotografie niet hetzelfde als wat vroeger gebeurde. Want we kunnen het zwart-wit beeld al direct terug zien op de camera. In zekere zin maakt het zwart-wit fotografie makkelijker. Tegelijkertijd is het moeilijker. Met de volgende tien tips kan ik je op weg helpen voor het maken van de mooiste zwart-wit foto's.

1. Fotografeer in raw

Fotografeer je graag in jpeg? Gebruik dan de zwart-wit mogelijkheden van je camera. Een film simulatie instelling, of beeldprofiel dat je camera biedt geeft je wat speelruimte om de uitstraling aan te passen.

Echternach, Luxemburg
Wil je echt alle vrijheid om je zwart-wit foto naar wens eruit te laten zien? Fotografeer dan in raw. Je kunt kleurkanalen gebruiken voor de bewerking, contrasten toevoegen, en nog veel meer. Als extra voordeel is het behoudt van kleureninformatie in het raw bestand. Wil je achteraf toch kleur, dan heb je die keuze.

2. Zwart-wit is geen lapmiddel

Het gebeurt nog veel te vaak, dat een 'mislukte' kleurenfoto omgezet wordt naar zwart-wit om er nog iets van te maken. Helaas, dat werkt in 99 van de 100 gevallen niet. Is een foto mislukt, dan kan zwart-wit dat niet redden.

Kasteelpoort, Helmond
Sterker nog, zwart-wit vereist meer aandacht aan compositie en het gebruik van contrasten. Je zou sneller een mislukte zwart-wit kunnen redden door kleuren toe te voegen dan andersom. Want indrukwekkende kleuren kunnen de aandacht van een slechte compositie en beeldopbouw afleiden.

3. Denk in zwart-wit

Ga je op pad voor zwart-wit fotografie? Probeer dan de kleuren te negeren. Denk in zwart-wit, in licht en donker, in contrasten. Een opvallend rood object hoeft bijvoorbeeld niet langer storend te zijn. Let daarvoor in de plaats meer op schaduwen.

Reynisdrangar, IJsland
Dit kan enige oefening vergen, en waarschijnlijk wordt je toch beïnvloed door de kleuren die je om je heen aantreft. Maar tip nummer 4 kan helpen om in zwart-wit te denken.

4. Zet je camera op zwart-wit

Voor wie in jpeg fotografeert, moet de camera op zwart-wit of monochroom zetten om dit soort foto's te maken. Fotografeer je in raw, zet dan je camera ook op zwart-wit of monochroom. Op dat moment zijn de foto's die je terug kijkt op je LCD scherm ook in zwart-wit. Je zult merken dat je anders gaat kijken.

Bruc
Heb je een mirrorless camera? Dan zal ook het beeld door je zoeker in zwart-wit getoond worden. Het wordt dan nog eenvoudiger om kleuren te negeren. Je bekijkt de wereld op dat moment zoals je het op de foto gaat krijgen.

5. Kijk naar schaduwen

Heb je een onderwerp gevonden? Let dan extra veel op lichte en donkere delen in het beeld. Ontdek waar schaduwen zijn, en hoe die in je beeld verschijnen. Maak ze onderdeel uit van je compositie.'

Lavoûte-Chilhac, Frankrijk
Dit is ook belangrijk voor kleurenfotografie, maar voor zwart-wit speelt dit een nog grotere rol. Er is immers geen kleur in je beeld, alleen grijstinten. Zijn er geen schaduwen? Zoek dan naar contrast verschillen. Wat je wilt voorkomen is een foto die alleen maar uit grijs bestaat.

6. Voorkom een vlakke grijze foto

De standaard monochroom instelling van je camera levert vaak een flets beeld op. Probeer daarom die monochroom instelling zo contrastrijk mogelijk te maken bij de instellingen van je camera.

Palais Ideal
Dit werkt ook zo in fotobewerking. Een simpele druk op de knop levert geen interessant zwart-wit beeld op. Sterker nog, de kans is groot dat er helemaal geen zwart of wit in zit, alleen grijstinten.

Om een zwart-wit foto sprekend te maken moet je in veel gevallen contrasten versterken. Dat hoeft niet extreem te zijn, zo lang er maar een fijn contrast aanwezig is. Maar soms mag je extreem gaan bij deze aanpassing. Zelfs uitgebeten wit en dichtgelopen zwart mag.

7. Wees niet bang uitgebeten wit of dichtgelopen zwart

Bij kleurenfotografie wil je vaak voorkomen dat je puur wit of puur zwart in je foto hebt. Voor zwart-wit is dit helemaal niet erg. Sterker nog, in veel gevallen kan dat juist extra sfeer geven aan je foto.

Schotse Hooglanders op de Strabrechtse Heide
Laat je niet leiden door de gedachte dat alles 'binnen het dynamisch bereik' moet liggen. Zeker niet voor zwart-wit. Ga echter voor veilig, en fotografeer wel zoveel mogelijk binnen het dynamisch bereik als je in raw fotografeert. Je kunt de extremen dan in de nabewerking opzoeken.

8. Software is geen garantie voor een goede zwart-wit

Ik zie soms heel ingewikkelde constructies voor het maken van een zwart-wit foto. Bijvoordeeld eerst in Lightroom, dan naar Photoshop, en daarna nog eens in SilverEfex. Dit is nergens goed voor.

Wendy
Je kunt in elke software een uitstekende zwart-wit foto maken. Het enige verschil is de manier van werken. Schakel je van software naar software, dan heb je zelfs het risico dat de ene bewerking de andere tegenwerkt.

Hou het zo simpel mogelijk. Bewerk je foto bij voorkeur in een software pakket. Schakel eventueel over naar een tweede als je de puntjes op de i wilt zetten. Maar ga liever niet verder. Eenvoud is vaak het beste.

9. Kijk na een week nog eens naar de foto

Ga je bewerken en ben je bang dat je bent doorgeschoten in je bewerking? Laat de foto dan even liggen. Ga iets anders doen, verleg je aandacht. Kijk dan na een aantal dagen of een week nog eens naar die bewerking.

Stiphoutse bossen
Door de foto te laten rusten ga je er weer met een frisse blik naar kijken. Je kijkt objectief, niet beïnvloed door 'hoe de foto origineel was.' Je zult merken dat je beter ziet of de bewerking ermee door kan, of te extreem is. Wie weet wil je nog wel wat extremer.

10. Wees zeker van je keuze voor zwart-wit

Kijk op social media of in fotografie fora, en je ziet vaak twee foto's gepresenteerd. Een in kleur en een in (vaak vlak en grijs) zwart-wit, en de vraag: "wat is het mooiste?"

Iris
Doe dat niet. Maak zelf een keuze. Jij bent fotograaf, of kunstenaar. Jij bepaald hoe een foto eruit moet zien. Weet je het zelf nog niet, wacht dan een week en kijk dan nog eens naar de foto. Laat de keuze niet over aan de kijker.

Heb jij ook nog tips?

Deze tips kunnen je helpen om prachtige zwart-wit foto's te maken. Maar ik weet dat er nog meer tips te vinden zijn. Misschien heb jij nog goede tips? Deel ze dan in een reactie onder dit bericht.

Meer weten over zwart-wit fotografie?

Bekijk dan de cursus zwart-wit fotografie op Photofacts Academy. De cursus wordt gegeven door Nando Harmsen en behandelt alle aspecten van het maken van de mooiste zwart-wit foto's.

Welke camera instellingen kun je het beste gebruiken, waar kijk je naar en hoe bepaal je wat werkt, en wat niet werkt? Hoe ga je aan de slag in je fotobewerkingsprogramma om het meest optimale contrast te behalen? Wat is het zone systeem, en hoe gebruik je het voor je zwart-wit foto's?

Dat en nog meer komt aan bod in deze boeiende cursus.

» Bekijk de cursus Zwart-wit Fotografie

Over de auteur

Nando Harmsen fotografeert al meer dan 40 jaar. Zijn specialisme ligt bij bruidsreportages en landschapsfotografie. Daarnaast geeft Nando lezingen, workshops, masterclasses, fotoreizen, en maakt regelmatig reviews van nieuwe en leuke apparatuur.

7 reacties

Mac schreef op dinsdag 2 mei 2023 om 08:36 | reageer
10. Witbalans

Zeker ook bij zwart wit, speel met witbalans. Daarmee kan je al heel veel bereiken waneer je gaat omzetten

Nando schreef op dinsdag 2 mei 2023 om 10:46 | reageer
Dat is inderdaad een extra mogelijkheid om kleurbalans te wijzigen, en daarmee het contrast.
Dat is dan punt 11

Robert schreef op dinsdag 2 mei 2023 om 18:19 | reageer
Zijn er nog fotografen die gewoon een lichtmeter gebruiken? Meet het licht,de donkere en lichte partijen dan weet je wat je aankunt ivm de verhoudingen. Het zelfde met tegenlicht. Niet lastig en geeft vertrouwen en mooie beelden.
Fotoschietgroet Robert

Nando schreef op woensdag 3 mei 2023 om 09:30 | reageer
Iedereen gebruikt een lichtmeter. Maar dat is de ingebouwde lichtmeter in de camera. Dat is een reflectiemeter, en geen directe meting zoals met een losse lichtmeter.
Werken met een losse meter is heel wat beperkter dan met een ingebouwde meter. Het geeft je niet per se betere resultaten.

Karel schreef op woensdag 3 mei 2023 om 10:39 | reageer
Vraag, wat voor soort doek/materiaal gebruik je om de achtergrond, zoals bijvoorbeeld bij Iris, zo mooi zwart te krijgen?

Nando schreef op woensdag 3 mei 2023 om 11:10 | reageer
Het is gewoon een zwarte, papieren achtergrond.
Maar je kunt in principe zelfs een witte achtergrond gebruiken, zo lang daar geen licht op komt. In een studio is dat eenvoudig door je lamp op het model te zetten, en deze voldoende dichtbij te houden zodat er geen licht op valt.
Kijk naar mijn cursus scherpstellen voor gevorderden op Photofacts Academy, daar zie je de ruimte hoe er belicht en gefotografeerd is.

madterol schreef op zondag 21 mei 2023 om 12:15 | reageer
Voor me zelf gebruik ik in photoshop B&W Artisan Pro X
best wel mooi plugin om mee te werken.

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Portretfoto's Bewerken in Lightroom Classic

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

44.339 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts