Werken met het RAW formaat

zondag 6 maart 2011, 23:03 door Elja Trum | 34.110x gelezen | 13 reacties

Alle digitale spiegelreflexcamera's en veel van de betere compactcamera's kunnen het: fotografen in het zogenaamde RAW formaat. RAW bestanden zijn voor veel beginnende fotografen echter een mysterie. Wat is nu het nut van die grote bestanden die je computer vaak niet vanzelf kan lezen en die eigenlijk altijd omgezet moeten worden naar Jpeg?

Wanneer je werkt met het RAW formaat dan is dat in eerste instantie net wat ingewikkelder dan met Jpeg. Veel fotografen mijden dit type bestand dan ook. Helaas lopen ze hiermee veel extra mogelijkheden mis om hun foto's aanzienlijk te verbeteren. Hoog tijd om aan de slag te gaan met RAW!

Een RAW bestand bevat, zoals de naam eigenlijk al zegt, de ruwe data die van je sensor komt. Wanneer je in Jpeg fotografeert worden deze ruwe data direct in de camera omgezet naar het Jpeg formaat. Voor deze omzetting moet de camera een witbalans instelling toepassen en informatie weggooien omdat er in het Jpeg formaat niet voldoende ruimte voor is.

Ook worden er vaak nog standaard bewerkingen uitgevoerd zoals het verhogen van de verzadiging, aanpassen van het contrast, toepassen van ruisreductie en het verscherpen van de foto. Zodra deze bewerkingen zijn uitgevoerd is het niet mogelijk om deze ongedaan te maken zonder dat je foto er in kwaliteit op achteruit gaat.

Door de ruwe data van de sensor direct op te slaan krijg je een bestand waarop nog geen bewerkingen zijn uitgevoerd. Je kunt deze allemaal achteraf uitvoeren. Het is een soort digitaal negatief waarvan de ontwikkeling nog moet gebeuren. Het mooie hiervan is dat je de volledige controle krijgt over de gebruikte omzetting. Je kunt per foto bepalen hoe deze omgezet moet worden en als het je niet bevalt begin je gewoon opnieuw.

Voor deze omzetting heb je wel een specialistisch programma nodig. Dit programma moet de ruwe data van jouw camera kunnen lezen. Alle camera's hebben hun eigen RAW formaat en eigen manier waarop dit formaat uitgelezen moet worden. Bij je camera wordt hiervoor vanuit de fabrikant meestal een programma bijgeleverd, maar de meeste fotografen maken gebruik van de software van andere bedrijven.

Populair zijn hierbij Adobe Lightroom en Adobe Camera RAW. Op Apple computers wordt daarnaast ook Aperture van Apple veel gebruikt. Als je een gloednieuwe camera koopt is de kans groot dat je nog even geduld moet hebben voordat het nieuwe formaat ondersteund wordt door het programma van je keuze.

RAW bestanden in de Windows Verkenner

Standaard kan Windows geen RAW bestanden uitlezen. Je ziet hierdoor geen afbeeldingen in de Windows verkenner of andere programma's die niet zelf met het RAW formaat om kunnen gaan. Binnen Windows Vista of Windows 7 kun je echter gebruik maken van RAW Codec's. Dit zijn kleine programmaatjes die gemaakt zijn door de verschillende cameramerken en er voor zorgen dat Windows toch RAW bestanden kan vertonen.


Op 64 bits systemen is het nog lastiger om de juiste codec te vinden. Canon heeft hier bijvoorbeeld zelf geen codec voor uitgebracht. Zelf maak ik gebruik van de een betaald programmaatje om al mijn RAW bestanden probleemloos te tonen binnen Windows.

Bij Apple computers is het beter geregeld; Apple brengt regelmatig updates uit die er voor zorgen dat de nieuwste RAW bestanden gewoon binnen Mac OS X herkend worden.

Lossless

Alle programma's die met RAW bestanden werken laten het ruwe bestand zelf met rust; ze voeren er alleen instructies op uit. Zo blijft je digitale negatief altijd onbeschadigd en kun je er zo vaak als je wilt alternatieve bewerkingen op uitvoeren zonder dat de kwaliteit er op achteruit gaat. De instructies worden meestal in een apart bestandje opgeslagen bij de originele foto en dat is meestal erg klein.

Populaire RAW bewerkers
- Adobe Photoshop Lightroom
- Adobe Camera RAW (bijgesloten bij Photoshop)
- Apple Aperture
- Phase One Capture One Pro
- DxO Optics Pro
- Bibble Pro

- Nikon Capture NX (voor Nikon)
- Canon Digital Photo Professional (voor Canon)

DNG

Aangezien alle camerafabrikanten hun eigen manier gebruiken om ruwe bestandsinformatie op te slaan moet er bij elke nieuwe camera een update van de software komen. Het Digital NeGative bestandsformaat is een algemeen RAW formaat dat door Adobe is opgezet om deze wildgroei aan RAW bestanden te verminderen.

Alle fabrikanten mogen zonder kosten gebruikmaken van het formaat. DNG is in 2004 ontworpen door Adobe. Een aantal fabrikanten (zoals Pentax en Hasselblad camera's) ondersteunen dit formaat direct vanuit hun camera's. De meeste fabrikanten bieden er helaas (nog) geen ondersteuning voor.

Je kunt er alsnog voor kiezen om je foto's om te zetten naar het DNG formaat. Adobe biedt hier een gratis programmaatje voor aan. Het voordeel van gebruik van DNG moet je zoeken in de verre toekomst. Net zoals het nu steeds lastiger wordt om een cassettebandje af te luisteren zou het in de toekomst wel eens moeilijk kunnen worden om je RAW bestand te lezen. Doordat de specificaties van DNG openbaar zijn zal er altijd iemand zijn die een programma kan schrijven om DNG te lezen.

Bestandsgrootte

Een veelgehoorde klacht is het grotere bestandsformaat van RAW. Een RAW bestand is al gauw zo'n 15 megabyte groot terwijl een Jpeg in vergelijkbare resolutie nog onder de 10 megabyte kan blijven. Het verschil in bestandsgrootte geeft echter gelijk aan hoeveel beeldinformatie je verliest bij de omzetting naar Jpeg.

Klagen over grote bestanden is eigenlijk ook achterhaald; een paar jaar geleden was het best een aardig argument. Tegenwoordig koop je echter voor circa 30 euro al een geheugenkaartje van 8 of zelfs 16 gigabyte. Zelfs als je op RAW schiet kun je daar een aardige tijd mee vooruit.

Ook de opslag op je computer hoeft geen bottleneck meer te zijn. Voor nog geen 100 euro koop je een harde schijf van 2 terabyte (= 2.000 gigabyte). Daar kun je doorgaans met gemak zo'n 100.000 RAW foto's op kwijt. Het grotere formaat van RAW bestanden is dus geen excuus om het niet te gebruiken. Mocht je nu net die ene topfoto maken, dan zul je ook blij zijn dat je die in de hoogste kwaliteit vastgelegd hebt.

Kleine RAW bestanden

Een aantal camera's, zoals de Canon 60D en 5D mark II, bieden de mogelijkheid te fotograferen in een zogenaamd sRAW formaat. De 's' staat hierbij voor 'small'. Een sRaw bestand is een foto in een lagere resolutie dan de camera aankan, maar geeft je nog wel alle voordelen van RAW. Zo kun je bij de Canon 5D mark II in sRAW op 10 megapixel fotograferen in plaats van de volle 21 megapixel. Een handige optie voor als je gewoon wat kiekjes wilt maken, maar toch de mogelijkheden van RAW niet wilt missen.

Witbalans

Een van de onderdelen waar je achteraf nog de volledige controle over hebt is de witbalans. Stel dat je een foto geschoten hebt met de witbalans op 'tl-licht' terwijl je eigenlijk onder daglicht fotografeerde dan krijg je een storende kleurzweem. In een fotobewerkingsprogramma valt dat best te corrigeren, maar in RAW is het niet alleen erg makkelijk; het voorkomt ook kwaliteitsverlies.

Wanneer je een fotosessie hebt gehouden onder dezelfde lichtcondities kun je met de meeste programma's ook bij één foto de juiste instelling kiezen en deze vervolgens moeiteloos op de hele serie toepassen. Zo kun je razendsnel kleurcorrecties toepassen.

Er zijn ook veel andere correcties die je eenmalig op een RAW bestand toepast en gemakkelijk kopieert naar een hele serie. Dat maakt werken met RAW een stuk sneller en flexibeler.


Een verkeerde kleurtemperatuur (witbalans instelling) is binnen RAW zonder kwaliteitsverlies te corrigeren. Handig in lastige lichtsituaties of bij een foute instelling door de fotograaf. In deze foto is de witte jurk van model Robin te geel geworden. Dit is gelukkig gemakkelijk te verhelpen.

Nadelen van RAW

Het RAW formaat heeft veel voordelen, maar er zijn natuurlijk ook wat nadelen. Zo zijn de bestanden groter en is de foto niet direct vanuit de camera bruikbaar (bijvoorbeeld om te printen of door te sturen). Je moet dus eerst de foto omzetten voordat je hem kunt gebruiken.

Het grotere bestandsformaat kan er daarbij voor zorgen dat de camera langer bezig is met het wegschrijven van een foto. Om maximale snelheid uit je camera te halen kan het slim zijn toch over te stappen naar het Jpeg bestandsformaat.

Workflow

Om soepel met RAW bestanden te kunnen werken moet je het gebruik ervan opnemen in je workflow. Een specialistisch programma als Adobe Photoshop Lightroom kan je hierbij helpen. Na het maken van de foto's importeer je ze in Lightroom. Binnen Lightroom kun je RAW bestanden net zo gemakkelijk en snel bekijken als in elke andere fotoviewer.

Ook het maken van een selectie is in Lightroom erg eenvoudig. Door uit een fotosessie eerst de beste foto's te selecteren voorkom je dat je teveel foto's moet bewerken. Vervolgens kun je met een paar muisklikken een foto verbeteren. In Lightroom staan de opties hiervoor aan de rechterzijde in de Ontwikkelen-module.


Je kunt hier in een logische volgorde van boven naar beneden de stappen doorlopen om je foto te verbeteren. Dat begint met het aanpassen van de kleurtemperatuur en kleurtint. Vervolgens heb je invloed op de belichting en kun je bijvoorbeeld overbelichte delen (deels) terughalen of donkere delen juist extra doordrukken. Ook kun je dingen als contrast en verzadiging naar smaak aanpassen. Behalve deze basisbewerkingen (vaak al voldoende voor de meeste foto's) biedt Lightroom nog vele uitgebreidere mogelijkheden.

Heb je eenmaal een foto aangepast, dan kun je deze aanpassingen ook kopiëren naar een of meerdere foto's die genomen zijn onder vergelijkbare omstandigheden. Zo kun je snel hele fotoseries bewerken. Heb je alle foto's naar wens aangepast, dan hoef je de foto's vanuit Lightroom alleen nog maar te exporteren.

Meestal kies je dan voor Jpeg, je verliest bij de omzetting nog steeds informatie, maar wel pas nadat je de foto helemaal naar smaak hebt bewerkt en er alles uit hebt kunnen halen wat erin zit. Het originele RAW bestand blijft ook na de omzetting gewoon bestaan en kan later altijd opnieuw bewerkt en gebruikt worden zonder kwaliteitsverlies.

Overigens kan Lightroom deze bewerkingen ook uitvoeren op een Jpeg bestand. Het is interessant om eens zowel de Jpeg als het RAW bestand van een foto in Lightroom in je laden en hier vergelijkbare bewerkingen op uit te voeren. Je zult dan zien dat de kwaliteit van het eindresultaat bij een RAW bestand merkbaar hoger ligt.

Er is nog een goede reden om met RAW te werken. Het gebruik van RAW dwingt je om beter naar je foto's te kijken. Waar je vroeger je foto's wellicht snel onbewerkt doorgestuurd of afgedrukt hebt moet je met RAW altijd met je foto's aan de slag.

In een RAW bewerkingsprogramma zoals Lightroom en Aperture zijn basiscorrecties en verbeteringen in een paar minuten op een hele reeks foto's uitgevoerd. Je foto's worden met die paar minuten extra werk zichtbaar beter en het geeft je de kans om een eigen stijl in nabewerking te leren.

Informatieverlies

Op het moment dat je een foto maakt met je camera dan bereikt licht de sensor. De sensor zet helderheid van het licht om in een digitaal signaal (om kleur te krijgen wordt de helderheid van rood, groen en blauw afzonderlijk gemeten). In veel camera's is dit een 12 bits omzetting (4096 helderheidstappen), in de nieuwere modellen zelfs vaak 14 bits (16.384 helderheidstappen). Bij een RAW bestand blijft deze informatie beschikbaar. Gebruik je echter Jpeg, dan moet er terug geschaald worden naar 8 bit (256 helderheidstappen per kleur).

Hoewel je in een Jpeg in totaal (256 x 256 x 256) toch 16,7 miljoen kleuren kunt bereiken is dit dus een heftige beperking in de beschikbare informatie. Toch zie je de grote hoeveelheid extra informatie niet per se direct terug in een foto die in RAW geschoten is. Wel kun je de extra informatie binnen een RAW bewerkingsprogramma gebruiken om bijvoorbeeld over- en onderbelichte gedeelten terug te halen.

De extra informatie die beschikbaar is uit zich voornamelijk in de donkere gedeelten van de foto. Dit heeft te maken met de opbouw van een RAW bestand waarbij de meeste informatie gebruikt wordt voor de lichtste stops. Elke stop daaronder krijgt de helft minder dataruimte tot zijn beschikking.

Hoe grotere de beschikbare dataruimte (het aantal bits), hoe meer detail in de donkere gedeelten overblijft. De stijging van de beschikbare dataruimte is verhoudingsgewijs veel groter in de donkere gedeelten. Hierdoor is hier de meeste verbetering te zien.

Aan de slag

Dat er voordelen zitten aan het werken met RAW moet je inmiddels wel duidelijk zijn. Werk je nog steeds met Jpeg dan raad ik je aan het eens een maandje op RAW te proberen. Als je eenmaal aan de voordelen van RAW gewend bent wil je gegarandeerd niet meer terug! De ruwe data van je camera biedt je vele mogelijkheden om meer uit je foto's te halen.

Dit artikel is eerder verschenen in Zoom Magazine.

Photofacts Academy 11 jaar - Winactie!

Wil jij ontdekken hoe je de mooiste foto's kunt maken? Bekijk dan onze online fotografie cursussen. Meer dan 100 cursussen over fotografie, nabewerking en creativiteit.


We bestaan deze week 11 jaar. Dat vieren we met een gave winactie. Word nu lid van Photofacts Academy en ontvang 70 euro korting, ons gloednieuwe boek de Compositiebijbel én maak kans op meer dan 16.000 euro aan prijzen!

Direct aanmelden met korting + gratis boek + winactie

Over de auteur

Elja Trum is oprichter van Photofacts, online fotografiecursussite Photofacts Academy en het blog Teslafacts. Hij schrijft sinds 2006 over fotografie. Elja is ook auteur van boeken over zwart-witfotografie, flitsfotografie en portretfotografie.

13 reacties

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ook interessant

• 

  Straatfotografie tip: JPG of RAW: Een aloude keuze

  door Michiel Heijmans

• 

  Een raw-bestand 90% kleiner maken met lossy DNG

  door Nando Harmsen

• 

  Nieuwe editie Dronefotografie boek nu met 5 euro korting

  door Elja Trum

• 

  Cursus Adobe Camera RAW

  door Elja Trum

• 

  Review: Sony Xperia 10 IV smartphone voor fotografie

  door Nando Harmsen

• 

  Je hoeft niet altijd hoog te gaan met een drone

  door Nando Harmsen

Toon alle artikelen binnen Basiskennis