Misonne, een Belgisch fotograaf, 1870-1943

vrijdag 31 januari 2020, 20:02 door Leen Koper | 5.821x gelezen | 6 reacties

In het begin van de jaren '80 kocht ik bij De Slegte, een goedkope boekhandel in Rotterdam, voor slechts 24,50 gulden (dus nu zo'n 11 euro), een boek, gewijd aan de Belgische fotograaf Léonard Misonne.

Ik kende hem (toen nog) niet maar werd direct getroffen door de werkelijk sublieme afbeeldingen erin. Nu wordt hetzelfde boek op veilingen verkocht voor zo'n 70 euro, dus het was beslist geen slechte koop.

Léonard Misonne

Wie was deze Léonard Misonne? Geboren in Gilly (Charleroi), dit jaar 150 jaar geleden, als zoon van een advocaat, de jongste van zeven kinderen. Zowel vader als moeder waren niet bepaald onbemiddeld. Dat was bepalend voor zijn leven; hij kon studeren, bezocht het gymnasium te Charleroi en in 1895 studeerde met lof af als mijnbouwkundig ingenieur.

Nooit heeft hij als zodanig gewerkt, hij gaf de voorkeur aan pianospelen, de schilderkunst en, vooral de fotografie. Hij bezocht Frankrijk, waar hij in Parijs vooral het werk van Corot en Doré bewonderde, Engeland, Duitsland, Nederland, Italië en Zwitserland.

Als enthousiast wielrenner –hij heeft ook wedstrijden gewonnen- verkende hij vooral de streek tussen de Sambre en de Maas, waar hij iedere uithoek kende.

Picturalisme

Fotografisch behoort hij tot de school van de picturalisten; een stijl die hij nooit meer zou loslaten en waarin hij tot grote hoogten steeg. Wat is picturalisme? Wikipedia zegt: “Het picturalisme was een van de vroegste stromingen binnen de fotografie, enigszins verwant aan het impressionisme.

Deze stroming kende haar hoogtepunt tussen 1890 en 1910, maar raakte daarna in verval, vooral onder invloed van het modernisme.” Nou staat er dat het in verval raakte, maar dat valt nogal mee. Veel van de betere fotografen, met name in de landschapsfotografie zoals bijvoorbeeld Joe Cornish, omarmen het weer, zij het in een moderner jasje.

Zelf, alleen op een veel lager niveau, ben ik, sinds de aankoop van dit boek, ook een groot liefhebber van deze picturalistische stijl.

Het mooiste motief laat mij koud als het niet de juiste verlichting heeft die ik zoek. Ik kan niet genoeg benadrukken welke waarde ik hecht aan de elementen licht en stemming.

Het licht is alles

Deze uitspraak is tekenend voor zijn werk gedurende zijn hele leven, of hij nu landschappen uit zijn omgeving of, vanaf 1939, ontelbare opnamen van de steden Antwerpen en Gent, van de Belgische kust en rond Amsterdam, waar hij in verband met zijn gezondheid verbleef.

Het motief op zichzelf is niets, het licht is alles! Al vroeg in de morgen zocht hij regelmatig een of ander schilderachtig plekje op om de strijd van het zonlicht tegen de ochtendnevel vast te leggen met zijn camera.

Veel van zijn opnamen ontstonden in de bosachtige omgeving van zijn eigen huis, waarbij tuinlieden of een van zijn acht eigen kinderen uitsluitend dienden om leven in het landschap te brengen.

Invoegen hemel zonder Photoshop

Wat kenmerkte zijn werk? Allereerst het invoegen van de hemel. Is het voor hedendaagse fotografen meestal een koud kunstje met gebruikmaking van Photoshop of een soortgelijk programma, zo'n honderd jaar geleden lag dat heel anders.

Soms valt het voor een oplettende beschouwer te zien, maar meestal zorgde hij ervoor dat je er beslist niet achter kon komen, zo'n bekwaam vakman was hij wel.

Soft focus

Ten tweede zijn gebruik van soft focus effecten. Niet de soft focus die we kunstmatig over het hele beeld toevoegen met een NIK-filter of iets dergelijks. Ook niet de effecten met echte filters, zoals de Softars van Carl Zeiss, nee, tijdens het vergroten paste hij de soft focus effecten alleen plaatselijk toe.

Hij gaf de voorkeur aan een scherpe foto met alleen plaatselijk gesofte gedeelten, zoals bijvoorbeeld bij haar in tegenlicht. Het succes is niet gelegen in de prijs van het objectief. Men kan, maar moet niet, bij het vergroten soften.

Men dient een methode te hebben, waarbij men een te scherp beeld een spoortje van zachtheid kan verschaffen. Deze verzachting moet zich aan het beeld dat de kunstenaar voor ogen staat aanpassen.

Flou-Net

Daartoe had hij een apparaat ontworpen, een “Flou-Net”, waarmee je de scherpte tijdens het vergroten kon beïnvloeden en liet het zelfs in een paar landen patenteren. Alleen, hij publiceerde daarover in allerlei tijdschriften, maar gebruikte het zelf nooit.

Voornamelijk portretfotografen echter wel en die hadden er ook wel succes mee. Het verzachtte de huid en werkte kleine oneffenheden weg, waardoor men aardig op retouche kon besparen.

Wat retouche betreft, het huidige Photoshop zou voor hem ideaal geweest zijn. Hij schreef: Een ingreep is toegelaten als het noodzakelijk is. Het moet geen doel zijn, maar een middel. Zo'n middel, daar maken we, zij het met enige terughoudendheid, gebruik van, maar zo, dat de ingreep onzichtbaar is.

Niet teveel retoucheren

Moeilijk kon hij natuurlijk bevatten dat dit heden ten dage ook een stijlmiddel is geworden. Je kunt niet in procenten vastleggen hoever je daarin kunt gaan met retoucheren. Waarom zou het beter zijn, bij 5%, bij 10% of 20% op te houden.

Ik wil daarmee zeggen, dat ik retouche voor toelaatbaar houd, zolang het beeld zijn fotografische karakter maar niet verliest.

Aan degenen die beweerden dat hun slechte foto's meer met de waarheid overeenkwamen omdat er niet geretoucheerd werd, antwoordde hij: Fotografie geeft een exacte weergave van de werkelijkheid, maar ze laat niet zien wat zich niet laat weergeven.

Wat is de juiste waarde?

Alle waarden kunnen aangepast worden, de keuze van de film, de ontwikkelaar, de belichtingstijd enzovoorts. Wat is nu de “juiste” waarde? Misschien iets om eens over na te denken bij het huidige fotosjoppen.

Rond 1920 begon het tij te keren. Was daarvoor Misonne de “koning” van de landschapsfotografie, nu begon men met de nieuwe fotografie. Men geloofde niet meer in het scheppen van beelden die een kunstwerk schiepen alsof men naar een schilderij zat te kijken.

Men begon de koele, kille weergave van nogal banale onderwerpen zoals luciferdoosjes, een mes en een vork meer te waarderen. De nieuwe zakelijkheid deed zijn intrede in de kunstfotografie. Misonne echter bleef trouw aan zijn manier van afbeelden en trad in discussie met de vertegenwoordigers van de nieuwe stijl.

Nieuwe zakelijkheid

In 1935 schreef hij: In deze tijd van de machine dienen wij die machine fotograferen, maar nee, in deze tijd moeten wij juist het “terug naar de natuur” fotograferen”. Misonne bleef zijn gehele leven een landschapsfotograaf.

Hij bleef de tonen van het licht, van de mist, van de regen en de wolken vastleggen in zijn enthousiasme voor de duizenden helderheidsverschillen die daardoor teweeg gebracht werden. “Alles is in licht ondergedompeld. Het donker, dat het beeld zwaar maakt, wordt door het filter van het licht tot leven gebracht.

Hij gebruikte vaak personen in het landschap. Hij gaat zelfs zover in een artikel om de functie van mensen in beeld in te delen op afstanden van 4 tot 5 meter, op 10 meter en 15 meter voor in de verte. Hij raadt aan om mensen niet in beweging te fotograferen om verkeerde poses te vermijden.

Bedenk hierbij wel, dat hij op plaat fotografeerde, waarbij het nogal wat tijd kostte om tot een volgende opname te komen. Bovendien vond hij, het was gemakkelijk om personen in de verte, mochten zij storend zijn, even weg te retoucheren. (Hij lijkt hierin wel sterk op een “photoshopper avant la lettre.”)

Misonne heeft indertijd door zijn werk een grote naam verworven in de wereld van de fotografie. Zijn werk heeft op vele tentoonstellingen gehangen en hij publiceerde in een behoorlijk aantal tijdschriften zijn theorieën over hoe een landschapsfoto hoorde te zijn en hoe daartoe te geraken.

Zoals M. Henry Craebeex, ingenieur bij Gevaert, in een herdenkingsuitzending voor Radio Brussel twee jaar na zijn dood in 1945 zei:

Misonne heeft onder de klassieken van de fotografie zijn plaats verworven….men voelde dat hij een tot dusverre onbekende toon getroffen had, zijn naam verspreide zich van ons land tot ver over de grenzen en het duurde niet lang tot hij de titel 'koning van de landschapsfotografie” verdiend had.

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Over de auteur

Leen Koper woont en had tot voor kort een fotostudio in Zierikzee. Na ruim 40 jaar als fotograaf gewerkt te hebben, houdt hij zich nu voornamelijk bezig met landschapsfotografie. Als beroepsfotograaf heeft hij in de loop der jaren vele internationale prijzen gewonnen en gaf les en ook regelmatig seminars in Engeland, België, Frankrijk, Duitsland en Oostenrijk.

6 reacties

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ook interessant

• 

  Cursus over de app PhotoPills voor Landschapsfotografie

  door Elja Trum

• 

  Mooi weer is saai voor landschapsfotografie

  door Nando Harmsen

• 

  Minimalisme en negatieve ruimte in je foto

  door Nando Harmsen

• 

  Actie: Gratis boek Compositie in Landschapsfotografie bij online cursus

  door Elja Trum

• 

  Binnenkort verschijnt Compositie in Landschapsfotografievan Nando

  door Elja Trum

• 

  Let op water en wind bij het opzetten van een statief

  door Nando Harmsen

Toon alle artikelen binnen Fotografen