Gebruik scherptediepte gewoon, en maak er verder geen probleem van

maandag 5 december 2022, 16:08 door Nando Harmsen | 4.285x gelezen | 22 reacties

Hoe zit het met scherptediepte. Welke lensopening moet je kiezen en moet je rekening houden met brandpunt? En hoe zit het met die cropfactor, maakt die enig verschil of toch niet?

We maken het onszelf moeilijker dan het is. Gebruik je scherptediepte gewoon, en maak er verder geen probleem van.

Een landschap waar ik een grote scherptediepte wil hebben. Gewoon het diafragma op f/8 of f/11 en verder niet nadenken (Canon EOS R6 met 24mm en f/7.1).
Mijn cursus Alles over Scherptediepte op Photofacts Academy is live gegaan . Zodoende ben ik weer even heel bewust geworden van alle verhalen over scherptediepte die op internet en in de fotografiewereld de ronde gaan.

Er zijn altijd veel discussies gaande over hoe scherptediepte nu precies in elkaar zit. Met name over brandpuntafstand, croppen, en cropsensoren. Er blijven veel hardnekkige verhalen de ronde doen, die gebaseerd zijn op waarheid, maar meestal in de verkeerde context geplaatst worden.

Een portret, en ik wil de achtergrond onscherp. Dus diafragma f/1.8 gebruiken. Het maakt niet uit of dat er verschil is tussen een fullframe en een cropsensor. Ik gebruik nu eenmaal de Olympus met een M43 sensor (Olympus E-M1 mark II met 25mm en f/1.8)
Al die informatie op internet maakt het soms heel verwarrend. Wat is waarheid, en wat is verdraaide waarheid? Dan stel ik je nu de volgende vraag: wat maakt het eigenlijk uit. Hoe belangrijk is het werkelijk voor jouw fotografie?

Weet je dat ik me totaal niet druk maak over het verschil tussen de scherptediepte op de ene of de andere camera? Het boeit me niet of scherptediepte echt groter wordt als de sensor kleiner wordt, of juist niet.

Voor deze foto van de paddenstoel wilde ik bokehringen. Dus kies ik grootste lensopening. Het doet er niet toe dat dit met een andere sensor er anders uitziet, want ik heb die andere sensor niet in de camera die ik gebruik (Canon EOS R5 met 100mm macro en f/2.8)
Waarom maakt het me niet uit? Omdat ik voor fotografie niet twee camera's met verschillende sensoren naast elkaar gebruik. Ik heb gewoon één camera in gebruik, en krijg de scherptediepte zoals dat met die camera en sensor is.

Hoe het op een andere camera is, met een ander brandpunt of een andere sensor is totaal niet belangrijk.

Het enige wat je moet weten is het volgende: dat een grote lensopening een kleine scherptediepte oplevert, en een kleine lensopening een grote scherptediepte. Daarbij maakt een kort brandpunt de scherptediepte van nature groter, en een lang brandpunt juist kleiner. Vergeet ook niet dat afstand tot je onderwerp ook een grote rol speelt.

Vervolgens kies je een grote of een kleine scherptediepte. Het maakt in veel gevallen weinig verschil of je f/2.8 gebruikt of f/4. Diafragma f/9 of f/11 levert geen totaal ander beeld op. Maar f/2.8 en f/11 dan weer wel. Moeilijker dan dat moet je het jezelf niet maken.

Voor wilde dieren (voor zover dit wild genoemd mag worden, het staat immers in een omheinde omgeving) is een flinke telelens nodig. Een cropsensor zal helpen om een langer brandpunt te imiteren. Het is helemaal niet belangrijk tijdens het fotograferen of een cropsensor meer of minder scherptediepte oplevert. Je kunt het toch niet veranderen (Canon EOS R5 met 500mm en f/7.1).
Wat vind jij van alle discussies over hoe scherptediepte en sensormaat nu precies in elkaar zit? Wil jij het tot in detail weten, of hou je het simpel en fotografeer je met wat jouw camera aan scherptediepte oplevert? Deel je mening in een reactie onder dit bericht.

De cursus Alles over Scherptediepte

We kennen allemaal de term scherptediepte, of onder de populaire afkorting DoF. We weten ook allemaal dat diafragma invloed heeft op de scherptediepte, en dat je brandpuntafstand ook een rol speelt. Zelfs afstand doet mee.

In de cursus Alles over Scherptediepte komen alle geheimen over scherptediepte aan bod. Hoe werkt het, wat voor invloed kun je erop uitoefenen, hoe zet je het in? In 20 video's komen al die vragen en meer aan bod.

De cursus wordt gegeven door Nando Harmsen, die dit soms lastige onderwerp stap voor stap in eenvoudige bewoordingen zal uitleggen zodat ook jij precies weet hoe scherptediepte werkt, en hoe je het voor je eigen fotografie kunt inzetten.

Ben je nog geen lid van Photofacts Academy? Meld je dan nu aan en krijg niet alleen de cursus over scherptediepte, maar ook meer dan 100 andere interessante cursussen over fotografie en fotobewerking.

Over de auteur

Nando Harmsen fotografeert al meer dan 40 jaar. Zijn specialisme ligt bij bruidsreportages en landschapsfotografie. Daarnaast geeft Nando lezingen, workshops, masterclasses, fotoreizen, en maakt regelmatig reviews van nieuwe en leuke apparatuur.

22 reacties

martinphili schreef op maandag 5 december 2022 om 21:06 | reageer
Ik herinner me ook allerlei discussies over scherptediepte, compleet met DOF Calculator en dergelijke. Ja, ik deed er ook aan mee. Metoo.
Gaandeweg leer je wat jouw lens doet qua scherptediepte en denk je er niet al te veel meer bij na. Dat is eigenlijk gewoon het lekkerste
Ik moet bekennen dat ik bij overstappen naar een Full Frame me af en toe toch wel verslikte in de ontzettend kleine scherptediepte, uiteraard vooral als je héél dichtbij je onderwerp zit. En in de meeste gevallen merk je, zoals je zelf al aan geeft, weinig verschil tussen F4 en F5.6.

RAWShooter schreef op dinsdag 6 december 2022 om 10:18 | reageer
Wat je dus eigenlijk zegt is dat het niet uitmaakt of je een grote of een kleinere sensor in je camera hebt. Voor de scherptediepte dan. Verfrissend geluid. Als al die FF-nerds dat nou ook eens snapten zou al die poeha op fora de vullisbak in kunnen.

gast schreef op dinsdag 6 december 2022 om 11:47 | reageer
Ik kan mij vinden in de opmerking van Nando dat je de DoF gewoon moet gebruiken en je er beter niet moeilijk over moet doen. Je ziet zo door de zoeker wat scherp is en wat niet. Nu werk ik met een pas aangeschafte cropcamera (Canon Eos R7) en voor het maken van portretten gebruik ik graag een 50mm primelens. Fotografeer ik in mijn studio en is de ruimte beperkt dan krijg ik het probleem dat ik met een diafragma van F/1.8 en keurig volgens de regels scherpgesteld op de ogen, de randen van de oren EN het puntje van de neus onscherp zijn. Dat vind ik niet mooi. Op z'n minst moet het puntje van de neus ook scherp zijn. Ga ik meer diafragmeren dan zie ik al snel de eventuele plooien in het achtergronddoek. Vanwege de ruimte is het verplaatsen van het model tov de achtergrond geen optie. Je moet dan keuzes maken en bijvoorbeeld kiezen voor meer DoF en dan in de nabewerking de achtergrond aanpakken en glad strijken. Die keuzes maken vind ik niet gemakkelijk, want je wilt per slot van rekening een foto hebben waar je tevreden over kan zijn.

Ronald Maas schreef op dinsdag 6 december 2022 om 12:07 | reageer
Wil je graag aan macro fotografie doen dan is een kleine sensor profijtelijker wat scherptediepte betreft. Mijn Nikon met 105 mm macrolens is dan sterk in het nadeel!

Lauran schreef op dinsdag 6 december 2022 om 12:18 | reageer
FF nerds? Is er weer sprake van jaloezie. Er gaat niets boven een FF met een goed assortiment FF objectieven.
En ja, daar hangt een prijskaartje aan. Maar je bent fotograaf of niet.

Hans schreef op dinsdag 6 december 2022 om 12:22 | reageer
Ik vind het interessant genoeg om alle discussies en theorieën wel te volgen maar in mijn eigen praktijk deel ik je mening: je moet het doen met wat je bij je hebt en f/2.8 betekent een kleine scherptediepte en f/11 een flink stuk groter.

sluymer schreef op dinsdag 6 december 2022 om 13:37 | reageer
Wat ik grappig vind: scherptediepte is geen item. Minder scherptediepte, groot diagfragma en wil je meer een kleiner diafragma. En voor de rest gewoon foto's maken en je nergens druk over maken. Maar eh... waarom dan een cursus scherptediepte?

Nando schreef op dinsdag 6 december 2022 om 13:40 | reageer
@Lauran:
Waarom zou er niets boven FF gaan? Dat betekent dat je een crop camera een ondergeschikte camera vindt, als ik het goed begrijp? Dat crop geen goede resultaten oplevert?
Dat is een gedurfde mening.
Het heeft bovendien niets te maken met jaloezie. Soms is crop een bewuste keuze.

Nando schreef op dinsdag 6 december 2022 om 13:42 | reageer
@sluymer:
Waarom de cursus? Omdat er zeer zeker wel vraag is naar de werking van scherptediepte en wat invloed daarop heeft.

Peer Rees schreef op dinsdag 6 december 2022 om 13:58 | reageer
Gebruik u scherptediepte knop en het ingestelde diafragma laat u voor de opname het scherptediepte gebied plus eventueel bokehringen zien. .

gast schreef op dinsdag 6 december 2022 om 14:22 | reageer
Goed om te horen Nando! Niet iedereen is een professionele fotograaf met een keur aan objectieven. Bovendien is het goed om te leren werken met het materiaal dat je hebt: 'In de Beschränkung zeigt sich der Meister!'
Soms een hele uitdaging, maar heel bevredigend als het resultaat goed is.

Peter schreef op dinsdag 6 december 2022 om 15:52 | reageer
Ik ben blij met het artikel. De focus leggen op de compositie is al ingewikkeld genoeg zonder al dat gereken. Scherpe achtergrond hoog F getal, wazig een klein getal.Hoe simpel kan het zijn.

Maurice Debusschere schreef op dinsdag 6 december 2022 om 17:28 | reageer
Interessant artikel beste Nando, ik gebruik ook cropcamera's en maak dus ook die foto's die mijn camera en lens toelaten en lig niet wakker van wat een FF of grootbeeldsensor mogelijk maakt. Wel gebruik ik af en toe een DOF calculator om landschapfoto's vanop een rijdende bus of trein te maken. ik gebruik dan een cropcamera op manueel met vaste 23mm-lens en 2.8 opening, bereken de gewenste scherptediepte met een DOF calculator en gebruik eventueel de iso voor de gewenste korte sluitertijd. En ik druk de zonnekap tegen de ruit om reflecties uit te sluiten. Op groot scherm voldoen sommige beelden niet allemaal, dan komt de DEL-toets goed van pas. Maar ik heb dan wel een aantal foto's die wel voldoen en die er anders niet waren geweest.

johan schreef op dinsdag 6 december 2022 om 21:10 | reageer
Meestal stel ik scherp op het belangrijkste element in een foto, bv de ogen van n persoon maar als ik alles scherp wil in een landschap, haal ik toch even de dof-calculator boven. Natuurlijk enkel als ik geen toegevingen moet doen qua iso of sluitertijd.

Ronnie schreef op dinsdag 6 december 2022 om 22:25 | reageer
@Nando

Ik weet niet van welke planeet jij komt maar ik zit wekelijks in de Bundesliga langs de lijn met 3 camera’s en een 3 tot 4tal glaasjes in mijn koffer en maak ongeveer 2000/2500 foto’s per wedstrijd waarvan de 4 redacties waar ik voor werk er ongeveer 3 gebruiken. De DoF van deze 3 jongens is op alle 3 anders en als ik die niet goed gebruik krijg ik billenkoek. In deze tak werk je met jpg zoals je wel weet, en dat maakt het nog interessanter.

Nando schreef op woensdag 7 december 2022 om 09:17 | reageer
@Ronnie:
bijzonder dat een redactie je zal afrekenen op scherptediepte bij dit soort foto's. En ik maar denken dat het om het moment gaat.
Maar ja, dat komt waarschijnlijk omdat ik van een andere planeet kom.

Lauran schreef op woensdag 7 december 2022 om 09:27 | reageer
@Nando. Je begrijpt me verkeerd. Ikzelf zweer bij FF maar dat betekent niet dat ik neerkijk op een crop. Verre van zelfs. Ik houd totaal niet van neerkijken op wat of wie dan ook. Ik zie genoeg schitterend fotowerk gemaakt met een crop camera. Dus laat daarover geen misverstand over bestaan.

Ronnie schreef op woensdag 7 december 2022 om 09:35 | reageer
@Nando

1 moment wat er echt toe doet zonder de juiste scherptediepte haalt de VI of Kicker niet.

Feit.

Nando schreef op woensdag 7 december 2022 om 10:57 | reageer
@Ronnie:
Uit oprechte interesse; ik heb namelijk geen ervaring met dit soort fotografie.
Ik neem aan dat je fotografeert met fullframe en een 500mm f/4 of daaromtrent? Een snelle sluitertijd voor actie te bevriezen betekent minimaal 1/2000 sec (uit eigen ervaring met actiefotografie).
Ik neem dan aan dat je een maximale lensopening kiest om niet te hoge ISO waarden te moeten gebruiken.
Ga je dan je diafragma nog regelen aan de hand van de scherptediepte die je wilt hebben? Bijvoorbeeld naar f/8 om meer scherptediepte te krijgen?
Ik ben benieuwd naar je werkwijze. Kun je dat wat meer toelichten?

Donald willemsen schreef op donderdag 8 december 2022 om 22:39 | reageer
Nando, ik kan me goed vinden in jouw artikel. Er is echter een maar aan.
Over DoF gesproken. In de portretfotografie wordt er vaak gezegd om op de ogen scherp te stellen. Dat is ook terecht. Er wordt ook gezegd om met een zo groot mogelijke diafragmaopening te fotograferen, want dat geeft een kleine DoF en een mooie bokeh.
Mijn ervaring is dat dit in mijn studio niet werkt ivm de beperkte ruimte en ik kan het model niet ver genoeg van de achtergrond zetten om een mooie vlakke achtergrond te krijgen. Daarbij komt ook nog eens, wanneer ik bijvoorbeeld met f/1.8 primelens 50mm op Canon Eos R7 werk en scherpstel op de ogen, ik zowel onscherpte krijg op de randen van de oren èn op het puntje van de neus. Ik vind dat dus niet mooi. Met onscherpe randen aan de oren kan ik nog mee leven, maar onscherpte op de neus vind ik dan weer niet tof. Ik moet dus wel diafragmeren en dat betekent ook een grotere DoF. Ook mijn flitsmeter zegt me dat ik moet diafragmeren, ook als ik de flitsers op de laagste stand zet en zo ver als mogelijk van het model plaats.
Buiten fotograferen levert dat probleem niet op.

Nando schreef op dinsdag 13 december 2022 om 09:47 | reageer
@Donald Willemsen:
Scherpstellen op de ogen is in de meeste gevallen noodzakelijk bij portretten. Een kleine scherptediepte is slechts een keuze, geen moet.
Als je in een studio met een kleine scherptediepte wilt werken, dan zal je de flitsintensiteit flink lager moeten zetten. Staan ze op de laagste stand, dan kan een grijsfilter de oplossing zijn.

Donald Willemsen schreef op dinsdag 13 december 2022 om 10:41 | reageer
@Nando, een grijsfilter daar heb ik niet aan gedacht. Ik heb er een paar ( HAIDA &#128521. Dus bedankt voor de tip.

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Van Beeld naar Kunst met Micky Hoogendijk

Portretfoto's Bewerken in Lightroom Classic

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

44.432 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts

Gebruik scherptediepte gewoon, en maak er verder geen probleem van