Hoe moet je het noorderlicht fotograferen

maandag 6 maart 2023, 16:32 door Nando Harmsen | 5.571x gelezen | 6 reacties

Het is bijzonder wanneer het noorderlicht vanuit Nederland te zien is. Bij een toenemende zonneactiviteit is wordt de kans groter dat dit gebeurt. Hoe stel je dan de camera in? Waar let je op? Waar moet je gaan staan? Hoe kom je te weten dat de kans er is om het te fotograferen?

Het noorderlicht wordt veroorzaakt door de zon. Actieve delen op de zon sturen geladen deeltjes op de Aarde af. Die worden afgebogen door het magnetisch veld van de Aarde en komen rond de polen de atmosfeer binnen. Daar ontstaat het poollicht in een cirkel rond de pool.

Een 180 graden panorama vanuit Lofoten Noorwegen, recht naar het Noorden.
Voor noorderlicht moet je dus naar het Noorden. Wanneer je ergens ter hoogte van de poolcirkel bevindt of nog noordelijker, dan is de kans het grootst dat je het noorderlicht kunt zien.

Hoe actiever de zon is, hoe sterker het noorderlicht wordt. Dan kun je het ook verder naar het Zuiden zien. Zelfs tot in Nederland.

De sterkte van het Noorderlicht wordt uitgedrukt in de waarde Kp. Als het Kp 1 is zal het nauwelijks te zien zijn, hooguit met een camera en alleen ver boven de poolcirkel.

Bij Kp 3 zie je het met het blote oog, maar de kleur is nauwelijks te zien. Kp 4 ga je de groene kleur met het blote oog goed zien.

Het noorderlicht vanuit Lofoten, Noorwegen. Dit was tussen Kp 2 en 3. Zou het Kp 7 en hoger zijn, dan zou je iets vergelijkbaars vanuit Nederland kunnen zien.
Het wordt heel erg bijzonder wanneer het Kp 5 is. Dan is het adembenemend om te zien en fotograferen, maar nog altijd niet in Nederland. Misschien zie je het als een vage groene of rossige gloed aan de horizon wanneer je op de Wadden staat.

Is het Kp 7, zoals dat eind februari 2023 het geval was, dan is het zelfs vanuit het midden van Nederland te zien. Mits je op een donkere locatie bent. In de noordelijke provincies is het dan prachtig te zien en fotograferen.

Het noorderlicht vanuit Egmond aan Zee, gefotografeerd door Ferry Passchier op eind februari 2023. (Foto is met toestemming gebruikt, www.facebook.com/ferpasschier)

Het noorderlicht, gefotografeerd door Olaf Oudendijk bij Hargen aan Zee (Foto is met toestemming gebruikt.)
Het is interessant om te weten dat de activiteit van de zon ongeveer een 11-jaarlijkse cyclus kent. In 2019 was die op een minimum, waardoor het noorderlicht minimaal van sterkte was. Nu neemt de activiteit dus jaarlijks toe tot een geschat maximum in 2024.

Dit betekent dat de kans dat we het noorderlicht in Nederland gaan zien toeneemt. Hou er rekening mee dat wat eind februari 2023 aan noorderlicht te zien was vaker voor zal komen. Het loont dus de moeite om de noorderlichtvoorspellingen in het oog te houden.

Download een app met de noorderlicht activiteit. Ik gebruik naar tevredenheid My Aurora Forecast, maar er zijn er meer. Hou dan de activiteit in het oog en kijk uit naar voorspellingen van Kp 6 en hoger. Voorspellingen zijn nooit zeker, maar het geeft in ieder geval een indicatie.

De app Aurora Forecast is een aanrader. Zo blijf je op de hoogte.
Is de voorspelling er, zoek dan een goede donkere plek op met vrij zicht naar het Noorden. Het moet echt donker zijn om het te kunnen zien.

Ga bij voorkeur zover mogelijk naar het Noorden van Nederland en blij zo ver mogelijk van steden en dorpen af. Hoe noordelijker je komt, hoe beter of indrukwekkender het wordt.

Je moet de camera instellen zoals je dat ook voor sterrenfotografie zou doen, of het fotograferen van de Melkweg. Zorg voor een hoge ISO waarde en de grootste lensopening die je hebt. Gebruik de sluitertijd om de belichting goed te krijgen. Maak je foto niet te donker en fotografeer in raw.

Dit was ergens rond Kp 7 tot 8, wat het zelfs mogelijk maakte om dit in IJsland tijdens de ochtendschemering te fotograferen.
Ik gebruik altijd minimaal ISO 1600, liever nog een of twee stops hoger. Het diafragma staat op f/2,8 of f/4. De sluitertijd is zeker 10 tot 15 seconden. Ik maak deze niet langer dan 500/(brandpuntafstand x cropfactor) om te voorkomen dat ik sterrensporen krijg.

Natuurlijk is een statief belangrijk, beeldstabilisatie uitzetten, en de scherpstelling op oneindig zetten. Dat laatste kan lastig zijn, maar probeer handmatig op een lichtpuntje op de horizon scherp te stellen. Vergroot het beeld op de LCD om dat nauwkeurig te doen.

Om dit te kunnen zien moet je naar het Noorden. Dit zal in Nederland nooit zo te zien zijn. Dit was ergens tussen Kp 4 en Kp 5.
De camera ziet 's nacht kleuren veel beter dan ons oog. Op de foto kan het noorderlicht dus veel beter zichtbaar zijn. Speel eventueel met je sluitertijd en ISO. Maak de sluitertijd wat langer of korter, en zet de ISO een keer hoger. Probeer verschillende belichtingen uit.

Natuurlijk zal het noorderlicht nooit zo indrukwekkend worden als foto's die boven de poolcirkel zijn gemaakt. Maar alleen al het zien in Nederland is heel indrukwekkend. En wie weet, misschien schiet de Kp index wel een keer naar Kp 8 of zelfs 9. In dat geval kan het zelfs in België en Frankrijk te zien zijn. Stel je voor.

Aurora Forecast geeft een lange termijn voorspelling. Maar zet daar je geld niet op in. Het kan zomaar veranderen.
Een laatste belangrijke tip. Vergeet de lente en zomer. Het moet echt donker zijn om het te zien. Ga op jacht naar de Aurora tussen oktober en maart. De andere maanden kun je dan de gemiste nachtrust inhalen.

Photofacts Academy 11 jaar - Winactie!

Wil jij ontdekken hoe je de mooiste foto's kunt maken? Bekijk dan onze online fotografie cursussen. Meer dan 100 cursussen over fotografie, nabewerking en creativiteit.

Photofacts Academy + de Compositiebijbel

We bestaan deze week 11 jaar. Dat vieren we met een gave winactie. Word nu lid van Photofacts Academy en ontvang 70 euro korting, ons gloednieuwe boek de Compositiebijbel én maak kans op meer dan 16.000 euro aan prijzen!

Direct aanmelden met korting + gratis boek + winactie

Over de auteur

Nando Harmsen fotografeert al meer dan 40 jaar. Zijn specialisme ligt bij bruidsreportages en landschapsfotografie. Daarnaast geeft Nando lezingen, workshops, masterclasses, fotoreizen, en maakt regelmatig reviews van nieuwe en leuke apparatuur.

6 reacties

Dick de Roos schreef op dinsdag 7 maart 2023 om 13:52 | reageer
Mooi artikel weer!
Even voor de volledigheid: Om het Noorderlicht te zien resp. te fotograferen, moet het donker zijn. Zonder lichtvervuiling van steden e.d. En liefst ook met zo weinig mogelijk maan aan de hemel.
Hoe noordelijker je bent, hoe beter het Noorderlicht te zien is (en ook met meer kans daarop). Maar in de zomer wordt het boven de poolcirkel niet (erg) donker; sterker nog: tijdens hoogzomer gaat de zon niet onder.
Dus om het Noorderlicht goed te kunnen zien moet je in de winter naar het noorden.
Het voordeel is dan wel dat de kans om het Noorderlicht te zien groter is door de "lange nacht".

Nando schreef op dinsdag 7 maart 2023 om 14:38 | reageer
Ik dacht dat het vanzelfsprekend is dat het donker moet zijn. Zoals ik aangaf, in de zomermaanden kun je het dan wel vergeten. In het Noorden al helemaal. Daarom noemde ik oktober tot maart.
De lichtvervuiling is voornamelijk in de Benelux een probleem. Het maanlicht alleen op deze breedtegraad. Zoals in mijn panorama te zien is, kan je in het hoge noorden perfect met volle maan het noorderlicht fotograferen. Ook met de aanwezige lichtvervuiling die daar in het noorden is. Het hangt natuurlijk ook van de kracht van het noorderlicht af.
Maanlicht in het hoge noorden is zelfs wenselijk, want dat verlicht het landschap. Dat maakt het allemaal net dat beetje specialer.

Paul de Vries schreef op dinsdag 7 maart 2023 om 15:45 | reageer
Misschien een domme vraag, maar waarom moet je de beeldstabilisatie uitzetten?

Nando schreef op dinsdag 7 maart 2023 om 16:07 | reageer
Zeker geen domme vraag.
Als de beeldstabilisatie actief wordt als de camera op statief staat, zal de beeldstabilisatie een niet bestaande trilling proberen te corrigeren. Het resultaat is beweging van het beeld door de beeldstabilisatie en dus bewegingsonscherpte.

Albert Wester schreef op dinsdag 7 maart 2023 om 20:49 | reageer
Het aardige van poollicht is, is dat het niet te voorspellen is en dat het nooit hetzelfde is.

Ik vind de koppen als "Hoe moet je het noorderlicht fotograferen" eigenlijk niet juist omdat het beginnende poollicht fotografen op het verkeerde been kan zettenen tot teleurstellende resultaten kan leiden. Door aan te raden om gelijk in de hoge iso waarden en lange sluitertijden te gaan zitten krijg je beslist geen mooie aurora foto's. Ik zou liever als kop "Hoe kun je..." gebruiken.

Uiteraard is alles afhankelijk van de gebruikte apparatuur en vooral lenzen, welke het liefst zeer snel zijn oftewel, liefst F-getallen van 1.8 of 1.4. Poollicht kan namelijk heel erg snel bewegen en gebruik je lange sluitertijden van 10 tot 15 seconden dan is het resultaat dat de aurora onscherp wordt. Met name de Pilars of spikes kunnen heel snel bewegen en het is toch mooi dat juist die mooi scherp zijn. Samen met het snelle bewegen kan ook de intensiteit van de aurora heel plotseling wisselen van heel zacht licht naar heel erg vel licht. Zo vel zelfs dat de aurora flink overbelicht wordt. Daarom is het aan te raden om de iso waarde lager te houden dan hier aangegeven. Dat scheelt ook weer in ruis...

Ik heb zowel hier in Nederland (woonplaats Terschelling) als in Fins Lapland het poollicht gefotografeerd en zelfs op Terschelling kom ik eigenlijk nooit boven iso 1000 uit en een maximale sluitertijd van 4 seconden. Ook hier zijn namelijk de Pilars goed te zien en ook hier moeten ze scherp zijn.

De foto in deze tweet ( https://twitter.com/Albert_Wester/status/1629973860970905602?s=20 )is afgelopen 26 februari gemaakt op Terschelling onder het licht van vuurtoren Brandaris. Natuurlijk was dit een bijzondere situatie maar het geeft ook aan dat het niet per definitie in zeer donkere omgevingen (met het blote oog) is te zien. Deze foto is gemaakt met een Nikon D750 met een Sigma 35mm F1.4 art lens. Iso 800, F1.4, 2 sec.

Nando schreef op dinsdag 7 maart 2023 om 22:21 | reageer
Dank je voor je reactie, Albert.
Korte sluitertijden zijn inderdaad aan te raden. Grote lensopeningen ook. Kies je voor 2 seconde of 4 seconde, en je hebt lensopening f/1,4 dan kan je ISO inderdaad laag gehouden worden. In jouw voorbeeld ISO 800
Vergeet echter niet dat niet iedereen f/1,4 ter beschikking heeft. Dit is een lensopening die twee stops groter is dan f/2,8. Heb je f/2,8 als grootste opening, dan zal de ISO twee stops hoger moeten voor een dezelfde belichting. Dat betekent ISO 3200. Als je lensopening f/4 is dan zal je moeten kiezen: een langere sluitertijd of de ISO een stop hoger.
Tja, mocht de intensiteit en helderheid dan omhoog gaan, dan is het een kwestie van belichting aanpassen. Maar dat staat los van hoe hoog je ISO ingesteld staat.
Je instellingen zijn dus heel afhankelijk van de situatie en de apparatuur. Tenzij je f/1,4 ter beschikking hebben, is een hoge ISO een logische, en soms zelfs verplichte keuze.

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

44.432 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts

Hoe moet je het noorderlicht fotograferen