Lightpainting, hoe werkt dat?

maandag 26 augustus 2019, 20:02 door Liesbeth van Asselt | 14.842x gelezen | 2 reacties

Als kind bewoog ik al met lampjes voor de camera van mijn vader om zo samen leuke foto's te maken. In dit artikel neem ik jullie mee naar deze speeltuin die nu lightpainting, lightdrawing of lightart genoemd wordt. Hoe ga ik te werk?

Lichtbron

Natuurlijk heb je een lichtbron nodig om mee te schilderen voor de camera. Die lichtbron kan van alles zijn, een zaklamp, sterretjes, staalwol, kerstverlichting, fietslampjes, et cetera.

Als hij maar genoeg licht geeft om goed zichtbaar te zijn, lichter is dan de omgeving. Niet voor niets was lightpainting jarenlang onderdeel van mijn workshops avondfotografie.

Lightpainten doe je namelijk bij zonsondergang, tijdens het blauwe uurtje of in het donker. Overdag is het te licht, dan komt je lichtbron niet over het omgevingslicht heen.

Op een zaklamp kun je allerlei lichtdoorlatende voorwerpen plaatsen om het extra leuk te maken. Gekleurde flessen bijvoorbeeld. Of een doorzichtige buis waar een poster in verpakt zat. Heb je die niet dan kun je ook een TL-hoes kopen.

Door te spelen met vliegerpapier, gekleurde folie, bakpapier, aluminiumfolie, ducttape, et cetera, maak je er helemaal je eigen lichtbron van.

Denk er wel om dat jij bij al dat licht onzichtbaar moet blijven op de foto. Dat betekent donkere kleding aan, blijven bewegen en alle lichtbronnen van achteren afplakken met ducttape zodat het licht alleen naar voren schijnt en niet op jou valt.

Fijn is een zaklamp waarvan je de sterkte in kunt stellen. Tijdens het blauwe uurtje kun je de zaklamp dan feller zetten dan onder de sterrenhemel. En als je dan toch een nieuwe zaklamp koopt, let er dan op dat er een constante 'knipperfunctie' op zit. Dat biedt je weer wat extra creatieve mogelijkheden.

In 2017 deelde ik via Photofacts al een video met jullie over het maken van een lightorb met fietslampjes als lichtbron. Ook over staalwol als lichtbron schreef ik lang geleden (2016) al eens een blog.

Behalve staalwol als vuur, kun je ook een fakkel als 'vuurbron' gebruiken. Pas wel op als je dit soort beelden wilt maken! Voor deze foto kwam ik met mijn vakgroepcursisten bij elkaar op het strand.

Niet voor niets kozen we voor deze locatie waar het model in het water kon staan. Veiligheid gaat voor alles! Niet alleen tijdens mijn workshops, ook en vooral als jullie alleen op pad gaan. Neem in ieder geval een mobiele telefoon mee voor het geval dat…

Magilight

Ik heb tegenwoordig ook een Magilight als lichtbron, het kleine broertje van de Pixelstick. Ik ben maar 1,65 meter lang en dan is de Pixelstick gewoon te lang om handig mee te kunnen werken.

De Magilight is een stick bestaande uit 144 ledlampjes. In het handvat zit een SD-kaartje waarop verschillende voorgeprogrammeerde figuren staan die je kunt painten.

Ook je eigen foto's kun je op dit kaartje zetten. Zo kun je bijvoorbeeld je hond, je kind of je logo painten op een bijzondere plek. Ondanks alle mogelijkheden vind ik zelf de DIY-hulpmiddelen toch leuker. Het maken van je eigen lichtbron is deel van het creatief proces, en het resultaat ziet er minder 'digitaal' uit.

De stick die ik gebruikte voor foto van het model met de bolhoed is van A tot Z zelf gemaakt. Zo kon ik zelf de kleur bepalen, waar ik de stroken wilde, et cetera.

Statief

Voordat je begint zet je je camera op een statief. Of als je dat niet hebt op een muurtje, prullenbak of iets anders waar je je camera stevig neer kunt zetten. Neem dan een rijstzak mee die je op dat muurtje legt en waar je je camera in duwt, dat is net wat stabieler dan de camera los neerzetten.

Die stabiliteit is echt noodzakelijk omdat we werken met lange sluitertijden van een paar seconden tot soms wel een paar minuten. Zet je je camera niet stevig neer, dan worden je foto's door trilling van de camera onscherp.

Camera-instellingen

Voorwaarde om met lightpainting aan de slag te kunnen is dat diafragma, sluitertijd en iso handmatig op de camera in te stellen zijn. Verder is het fijn als er een bulbstand op de camera zit, maar dat is bij de meeste camera's wel het geval.

Welke instelling kies je vervolgens? Dat is natuurlijk afhankelijk van de hoeveelheid omgevingslicht, van het effect wat je wilt bereiken, van de sterkte van je lichtbron en van hoe lang je bezig bent met de painting.

Tijdens het blauwe uurtje werk je met een lagere iso en een kleiner diafragma dan in het donker met alleen lichtvervuiling op de achtergrond. Denk er wel om dat het wijzigen van het diafragma en de isowaarde ook consequenties heeft voor scherptediepte en ruis!

Beeldstabilisatie en ruis

Bij de meeste objectieven/camera's is het zo dat de beeldstabilisatie uit moet als je de camera op een statief zet. Anders krijg je onscherpe beelden. En dat wil je nu juist voorkomen! Beeldstabilisatie is bedoeld voor fotograferen uit de hand. Even uitzetten dus.

Om ruis te voorkomen kennen we 'ruisreductie'. De gewone 'hoge iso ruisreductie' vervaagt je foto, dus die gebruik ik nooit. De 'lange sluitertijden reductie' is wel een mooie optie. Het filtert de ruis er uit die ontstaat door het warm worden van de sensor bij lange sluitertijden.

Alleen is dat bij lightpainting niet handig. De camera maakt bij die functie namelijk een tweede (zwarte) foto met dezelfde sluitertijd als waarmee jij je foto gemaakt hebt. Legt vervolgens deze twee foto's over elkaar heen en filtert zo de ruis er uit.

Maar: als de lichtomstandigheden zo snel veranderen als bij zonsondergang of tijdens het blauwe uurtje, mis je hierdoor kansen. Is het licht net goed, is jouw camera nog druk met de tweede opname voor de ruisreductie bezig...

Dan kun je dus geen foto maken!
Kortom: beide soorten ruisreductie staan uit.

Scherpstellen

Scherpstellen, hoe doe je dat in het donker? Ik laat mijn camera altijd eerst op autofocus staan. Verlicht dan het onderwerp met m'n zaklamp om scherp te stellen. Zodra dat gedaan is, zet ik de autofocus uit. Met focuspeaking controleer ik dan nog even of de scherpstelling inderdaad goed staat.

Als het model dus even komt kijken hoe de foto's geworden zijn, moet je wel weer opnieuw scherpstellen! Tenzij je een steentje of takje neerlegt op de plek waar ze net stond, zodat ze op precies dezelfde plek kan gaan staan voor de volgende foto. Staat je model in het water dan is dat wat lastig.

Camerabediening

De sluitertijd heb ik altijd op bulb staan. Dat betekent dus dat ik op M werk. En dat de sluiter net zo lang open staat als het schilderen duurt. Je drukt de ontspanknop in als je begint met schilderen en laat hem weer los als je klaar bent.

Nu kun je natuurlijk niet èn schilderen èn je ontspanknop ingedrukt houden. Een radiografische afstandsbediening is dus noodzakelijk als je alleen bent. Dat kan gewoon de triggerset zijn die je gebruikt voor je flitsers.

Met de aanschaf van een extra snoertje om de ontvanger te verbinden met je camera ben je dan klaar. Bij sommige triggersets wordt dit snoertje zelfs mee geleverd.

Sommige camera's kun je bedienen vanaf je telefoon. Nadeel is wel dat de verbinding niet altijd even stabiel is en dat je erg op moet passen dat het verlichte scherm van je telefoon niet in beeld komt. Tenzij je de telefoon als lichtbron gebruikt natuurlijk.

Heb je geen afstandsbediening, dan kun je eerst uitproberen hoe lang het schilderen van de figuur gaat duren en je camera op die sluitertijd zetten. Ik zou dat dan een beetje ruim nemen, zodat de sluiter niet dicht gaat net voordat je klaar bent.

Duurt je painting 3 seconden, dan zet je de sluitertijd op 4 seconden. Kijk even hoe dat uitkomt met de hoeveelheid omgevingslicht die op je foto komt. Om het licht van je painting over het omgevingslicht heen te laten komen, moet je dan misschien je zaklamp iets harder zetten om een evenwichtig beeld te krijgen.

Wordt de totale foto daarmee te licht, dan zet je de lichtgevoeligheid (ISO) lager of het diafragma kleiner. Blijf deze instellingen steeds aanpassen als het licht verandert!

Natuurlijk hoef je niet altijd buiten in wisselende lichtomstandigheden te fotograferen. Voordeel van in bijvoorbeeld een donker oud gebouw fotograferen, is dat je het licht helemaal naar je hand kunt zetten.

En dat je de sluitertijd daar gerust iets langer kunt zetten dan je painting duurt. Het is er toch donker, dus er valt geen extra omgevingslicht op de sensor.

Flitsers

De meest simpele manier van lightpainten is om met een lampje figuren te schilderen voor de camera. Als je lightpainten combineert met een model, komen er wat complicaties bij. Meestal wil het model goed verlicht in beeld komen in plaats van als silhouet.

Dat kun je doen door het model met je lichtbron of met een extra zaklamp te verlichten, maar jij staat achter het model te schilderen, dus dat is wat lastig.

Daarbij is het beter om hier een flitser voor te gebruiken. Een reportageflitser bevriest, mits ingesteld op een korte flitstijd, de beweging van het model. En dat is fijn bij deze lange sluitertijden!

We zetten de flitser dus op een statiefje. Die flitser wordt vervolgens aangestuurd door een zender die op de camera zit. Voor wie dit interessant vindt: in november komt mijn tweede boek Flash & Lightart uit, waarin ik uitgebreid in ga op het gebruik van flitsers bij lightpainting.

Ook de omgeving kun je natuurlijk verlichten met de flitser. Eventueel zet je voor de flitser een gekleurd filtertje voor een extra creatief effect.

Let er op dat je zelf niet door het flitslicht geraakt wordt als je achter het model staat te painten, dus verstop je goed. Dat geldt overigens sowieso tijdens het painten. Wil je het jezelf daarbij makkelijk maken, dan laat je het model een lange jurk aan doen.

Moeilijker is om onzichtbaar te blijven als het model een broek aan heeft. Je zult je benen dan precies uit moeten lijnen met die van hem of haar. Oefening baart kunst!

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Over de auteur

Liesbeth fotografeert met haar bedrijf stapfoto.nl voor websites en social media van bedrijven. Daarnaast verzorgt ze al sinds 2004 (vooral creatieve) workshops zoals lightpainting, flitsen, werken met ledlicht en lichtvormers, portretfotografie, high speed, long exposure en paintsplash. Daarnaast is er een Stapfoto vakgroep voor gevorderde fotografen.

2 reacties

Huub Keulers schreef op dinsdag 27 augustus 2019 om 16:45 | reageer
Zeer mooi en helder verwoord artikel Liesbeth. Dank je! Prachtige voorbeeldfoto's trouwens.
Hartelijke groet,
Huub Keulers

Liesbeth van Asselt schreef op dinsdag 27 augustus 2019 om 16:55 | reageer
Dank je Huub! Ik ben verslaafd geraakt aan deze tak van sport

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Van Beeld naar Kunst met Micky Hoogendijk

Masterclass Landschapsfotografie met Bas Meelker

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

44.432 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts