Zone focus: een goede vriend in 'barre' Autofocus situaties

zaterdag 27 oktober 2018, 14:41 door Huub Keulers | 7.337x gelezen | 4 reacties

We zijn ondertussen zo gewend geraakt aan de autofocus (AF) van onze lenzen dat we soms vergeten dat er ook andere manieren zijn om je hoofdonderwerp scherp op je foto's te krijgen. Een van die methode is de zogenaamde 'zone-focus' ook wel pre-focus genoemd.

Zone focus wordt van oudsher veel gebruikt in de straatfotografie, om vooral onopvallend en snel te kunnen fotograferen. Echter ook in de landschaps-, sport- en actiefotografie kan deze methodiek goed gebruikt worden.

In dit artikel zal ik uitleggen wat zone-focus is en wanneer en hoe je deze methode kunt toepassen. Dit is echter mijn manier van werken en realiseer me dat er meerdere methoden zijn die een gewenst resultaat zullen geven.

Een typisch voorbeeld voor de zone focus methode. Vanuit deze hoek de free style BMX'er met behulp van de Autofocus fotograferen zou lastiger zijn geweest. Nu was het een kwestie van wachten tot hij in het scherptegebied van mijn camera zou komen en dan de foto maken

Wat is Zone focus

In de sport- en straatfotografie werkt zone focus op het principe dat je bewegend hoofdonderwerp, welke je scherp op de foto wil weergeven, een punt passeert waarop je vooraf hebt scherp gesteld. Als je op dat moment je foto maakt kan het bijna niet fout gaan, en is je hoofdonderwerp scherp (uiteraard afhankelijk van gekozen sluitertijd).

Van belang is wel dat je de Autofocus van je camera of lens, na dit scherpstellen, uitgeschakeld hebt. Anders gaat je camera bij het indrukken van je ontspanknop weer opnieuw focussen.

De methode van zone-focus wordt het meest gebruikt bij de wat lagere brandpunten (groothoek) van 12 tot 35mm. Bij deze brandpunten heb je namelijk een behoorlijke scherptediepte, waardoor de kans groot is dat je onderwerp zich binnen dit scherptedieptegebied zal bevinden en dus scherp zal zijn.

Zoals je wellicht weet is er één punt in je foto altijd het scherpst. Dit is het punt waar je op scherp hebt gesteld (even back- of front focus van je lens daargelaten). Vanuit dit punt wordt de scherpte in je foto naar voren en naar achteren minder, totdat de scherpte voor ons oog helemaal verdwenen is.

Een ander woord voor scherptediepte is de term DOF (Depth of Field). Scherptediepte is dus de afstand in meters tussen het meest naar voren liggende scherpste punt in je foto tot het meest naar achter liggende punt.

Het gedeelte in je foto waar we van vinden dat het scherp is, wordt het scherptedieptegebied genoemd. Dit gebied is dan 'In focus'
Voor je scherpstelpunt heb je altijd minder scherptediepte dan achter je scherpstelpunt. De verhouding van deze scherptediepte is ruwweg 1/3 – 2/3. Dit betekent dat je áchter je scherpstelpunt méér scherpte in meters hebt dan vóór je scherpstelpunt. Wil je veel scherptediepte in je foto hebben, dan is het punt waar je gaat scherpstellen dus van groot belang.

Verhouding in het scherptedieptegebied
Bij het begrip scherptediepte en gebruik van zone-focus zijn een paar wetmatigheden die je vooraf moet weten:

Hoe lager je brandpunt (meer groothoek) des te groter zal je scherptedieptegebied zijn. Bij een telelens (vanaf 100mm) zul je dan ook een redelijk klein scherptedieptegebied hebben;

Een kleine diafragmaopening (hoog diafragmagetal, bv. F11 of F16) geeft meer scherptediepte dan een grote diafragmaopening (F2.8 of F4);

Hoe kleiner de sensor in je camera des te groter zal je scherptedieptegebied zijn. Crop-sensor camera's creëren dus een grotere scherptediepte dan full frame camera's.

In iedere situatie zal er altijd één scherpstelpunt zijn waar je de grootst mogelijk scherptediepte hebt. Dit scherpstelpunt wordt ook wel de hyper focale afstand. Omdat niemand uit zijn hoofd weet zijn er goede hulpmiddelen om te weten hoe groot je scherptedieptegebied is.

Voorbeelden zijn specifieke apps voor je telefoon zoals Hyperfocal Pro voor Android en Simple Dof Calculator voor iOS van Apple. Er zijn echter ook tabellen die je kunt printen en in je cameratas kunt bewaren.

Collega Bas Meelker heeft hiervan mooie tabellen gemaakt voor full frame camerasensoren en crop sensor camera's. Indien je scherpstelt op de gewenste hyperfocale afstand, dan loopt de scherpte in je foto van 50% van deze afstand tot oneindig. Dus in het voorbeeld van 24mm brandpunt en diafragma F11, loopt je scherpte van 0,85 meter tot oneindig.

Toe te passen voor full frame camerasensoren. Bron: Bas Meelker

Toe te passen voor crop camera sensoren. Bron: Bas Meelker

Wanneer gebruik je zone-focus

Om zone-focus goed toe te passen zul je wel iets van gevoel voor afstanden moeten hebben. Niet iedereen kan dit trouwens even goed. Je zult verrast zijn hoeveel mensen moeite hebben als je zou vragen om scherp te stellen op 3 meter voor hen.

Zone-focus kun je eigenlijk altijd gebruiken maar het is vooral handig in gevallen dat je bewegende onderwerp een vooraf bekende route aflegt of als je autofocus te traag is om scherp te stellen. Denk hierbij aan snelle sporten of rennende honden.

Als je 'onderwerp' ook weinig contrast heeft (bv. bij een egale kleur zonder detail), zal een AF het soms lastig hebben en is zone focus een mogelijk alternatief.

Verder kun je zone-focus goed gebruiken indien je onderwerp plots in beeld komt en je dus helemaal geen tijd hebt om scherp te stellen, maar als je wel weet waar je onderwerp 'langs' komt. Of als er zich obstakels tussen jou en je onderwerp bevinden en je weet waar je onderwerp langs komt.

Hieronder enkele voorbeelden van deze situaties.

Belangrijk: Zorg wel dat je op dezelfde plek blijft staan, nadat je vooraf hebt scherp gesteld op een specifiek punt. Doe je dit namelijk niet, dan verander je de afstand tussen jou en je onderwerp waardoor deze mogelijk buiten het scherptediepte gebied komt en dus niet scherp zal zijn.

Straatscene San Remo. Scherpstelafstand 2,5 mtr. Diafragma F8

Vooraf scherp gesteld op paaltje (rode cirkel)

Vooraf scherp gesteld op waterbak (rode cirkel)

Vooraf scherp gesteld op baan waar hardlopers zouden langskomen (gele cirkel)

Vooraf scherp gesteld op baan (rode cirkel)

Hoe gebruik je zone-focus

Ga op een plek staan waar je een goede compositie in je foto krijgt;

Stel je diafragmawaarde in. Zorg wel dat, bij bewegende onderwerpen, je sluitertijd kort genoeg is om de actie te bevriezen;

Stel scherp op het gewenste focuspunt. Dit kun je doen met je autofocus, maar schakel deze daarna wel uit. Mensen die van de Back Button Focus methode gebruik maken hoeven dit niet te doen. Bij hun is de AF al losgekoppeld van de ontspanknop;

Een andere methode is de hyperfocale afstand handmatig op je lens in te stellen. Je lens moet hiervoor wel over een afstandschaal beschikken;

Maak je foto's op het moment dat je onderwerp bij je scherpstelpunt langs komt of zich binnen het scherptedieptegebied bevindt;

Controleer je foto's op scherpte en compositie en stel eventueel je focuspunt of camera-instellingen bij.

Bij diafragma F16 en scherp gesteld op oneindig loopt je scherptediepte bij deze 35mm lens van circa 2,5 meter tot oneindig
Zone focus leg ik altijd aan mijn cursisten uit tijdens een workshop straat- of sportfotografie. Ze zijn dan vaak verrast hoe eenvoudig en betrouwbaar deze methode kan zijn.

Probeer het eens in de praktijk en laat me weten wat je ervan vond en of het voor jou bruikbaar is.
Veel succes en plezier bij het maken van mooie en in-focus foto's.

Photofacts Academy 11 jaar - Winactie!

Wil jij ontdekken hoe je de mooiste foto's kunt maken? Bekijk dan onze online fotografie cursussen. Meer dan 100 cursussen over fotografie, nabewerking en creativiteit.

Photofacts Academy + de Compositiebijbel

We bestaan deze week 11 jaar. Dat vieren we met een gave winactie. Word nu lid van Photofacts Academy en ontvang 70 euro korting, ons gloednieuwe boek de Compositiebijbel én maak kans op meer dan 16.000 euro aan prijzen!

Direct aanmelden met korting + gratis boek + winactie

Over de auteur

Huub Keulers is een enthousiasmerende veelzijdige freelance fotograaf woonachtig in Elsloo (Li). Hij is gespecialiseerd in sport-, bedrijfs-, straat-, honden en portretfotografie. Daarnaast is Huub auteur van diverse educatieve fotografieboeken en verzorgt hij allerlei fotoworkshops, masterclasses en lezingen.

4 reacties

Hugo VdV schreef op zaterdag 27 oktober 2018 om 19:28 | reageer
Een aanvulling bij "wetmatigheid 1":
Dat geldt natuurlijk alleen bij eenzelfde afstand tussen camera en onderwerp.
Bij gelijke afbeeldingsmaatstaf is de scherptediepte gelijk, ongeacht de brandpuntsafstand van de lens.

jkopprno1970@hotmail.com schreef op zaterdag 27 oktober 2018 om 23:40 | reageer
Een artikel om te bewaren, Huub. Dank ervoor! Sinds de cursus die ik bij je gevolgd heb, gebruik ik de BBF. Nog steeds tot volle tevredenheid. En dat ondanks dat ik over het algemeen geen bewegende onderwerpen fotografeer. Jouw (en Marcel’s) boek over Sportfotografie staat ook nog steeds op m’n lijstje! De tijd om het te bestuderen ontbreekt me nog even. Nogmaals dank!

Huub Keulers schreef op zondag 28 oktober 2018 om 11:44 | reageer
Beste Hugo, klopt helemaal wat je zegt over wetmatigheid 1. Goede aanvulling. Dank voor je reactie.

Huub Keulers schreef op zondag 28 oktober 2018 om 11:47 | reageer
Hi Jacqueline, heel graag gedaan en dank je wel voor het mooie compliment. Ook jouw foto's van niet bewegende onderwerpen zijn een genot om naar te kijken.

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

44.432 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts

Zone focus: een goede vriend in 'barre' Autofocus situaties

Wat is Zone focus

Wanneer gebruik je zone-focus

Hoe gebruik je zone-focus