Interview met fotograaf Bob van Zalm
zaterdag 17 november 2018, 20:02 door Michelle Peeters | 8.188x gelezen | 2 reactiesBob is een oude rot in het vak. Bij grote noordelijke namen als Foto Bouchier, Foto Steenmeijer (was in vroeger jaren dè fotograaf van het noorden) Foto Hofsteenge en persfotobureau Folkers leerde hij het vak.
Vervolgens is hij jaren werkzaam geweest als zelfstandig fotograaf (technische en reclamefotografie), om de laatste 22 jaar van zijn carrière vervolgens af te sluiten als (technisch) docent fotografie bij de Kunstacademie Minerva in Groningen.
Ik interviewde hem in zijn woonplaats in Huizinge (Groningen). Huizinge is een piepklein wierdedorpje in noord Groningen, met circa 140 inwoners op een steenworp afstand van de stad Groningen. Bob woont hier sinds 1971 met zijn vrouw Wilma en hun twee kinderen Miranda en Jeroen die hier zijn opgegroeid.
Een leerzaam en interessant verhaal over fotografiegeschiedenis, oude foto- en donkere kamer technieken en grappige anekdotes.
Lange carrière
Het fotograferen zat er al vroeg in. Op 14-jarige leeftijd maakte hij al vrij goede portretten van zijn moeder met zijn 6x6 Rolleicord camera (het goedkopere zusje van de Rolleiflex).
Bob begon als 17 jarige in 1963 als leerling/volontair bij Foto Bouchier in Groningen. Foto Bouchier bestond in het jaar 2016 100 jaar en is de oudste, nog bestaande fotozaak in Groningen. Zijn werkzaamheden waren zeer divers; iedere morgen de stoepvegen hoorde er ook bij...
Maar ook afdrukken in de doka en het maken van pas-en portretfoto's in de studio, trouwreportages, schoolfotografie, kinder- of andere series.
Over dit laatste heb ik nog een mooie anekdote. Ik werkte er net en mijn baas Piet Boucher vroeg of ik een overleden vrouw in het Katholiek ziekenhuis wilde fotograferen, ik zag er erg tegenop om een overledene te moeten fotograferen, temeer het de eerste keer zou zijn dat ik een dode zou ontmoeten.
Twee nonnen aldaar verwezen mij naar een kamer waar ik overledene zou treffen. Maar fotograaf, instrueerden ze mij, denk erom dat de strepen van haar pyama niet scheef zitten en dat haar ogen goed gesloten zijn, zo niet trek de strepen recht en sluit goed de ogen. Met de zenuwen in mijn keel zocht ik het kamernummer en opende voorzichtig de deur.
En ja hoor, zodra ik de kamer binnenkwam zag ik het al; één oog stond open en het jasje zat scheef, ik vluchtte de gang op en hoorde eerst aan het eind van de gang vanuit een nis zacht gegrinnik en zag toen de twee nonnen onbedaarlijk lachen.
Bleek dat ze dit speciaal voor mij in scène hadden gezet. In opdracht van mijn baas Piet Bouchier uiteraard, die me een mooie vuurdoop gunde...
Foto Bouchier
De eerste vestiging van Foto Bouchier (anno 1916) bevond zich op de zolderetage van het pand aan het gedempte Zuiderdiep in Groningen. Het was een daglichtstudio met ruim invallend daglicht wat in die tijd nodig was om goed te kunnen fotograferen. Elektronische flitsers of grote studiolampen waren toen nog niet in gebruik.
In 1963 werd verhuisd naar de Oude Ebbingestraat. Hier was geen daglicht aanwezig, er werd langs één hele wand van deze studio een smalle kast gebouwd met matglas, waarachter zich houders bevonden met magnesiumpoeder (flitspoeder). De houders waren met elkaar verbonden.
Wanneer dan de opname werd gemaakt ging de sluiter open en werd de flitsmuur ontstoken en FLASH… een prachtig mooi zacht zijlicht was het gevolg. Het voordeel was dat je niet meer afhankelijk was van het daglicht en dit op deze manier uitstekend kon worden vervangen.
In 1959 nam de zoon van Petrus, Piet Bouchier, de zaak van zijn vader over. Zijn vader Petrus woonde boven de studio en bleef betrokken bij de zaak. Toen Bob in circa 1963 hier ging werken was de vader van Piet Bouchier nog steeds actief. Hij maakte nog steeds zijn studio-opnamen met de flitskast, wat in die tijd haast nergens meer werd gebruikt.
Dit nog zeer ouderwetse gebruik stemde de zoon niet vrolijk. Hij gebruikte als het even kon de nieuw aangeschafte studiolampen. Toen zijn oude heer overleed was het eerste wat hij deed de flitskast afbreken. Maar het prachtige mooie zijlicht kreeg hij maar moeilijk terug.
Fotovakschool
Tijdens zijn eerste baan bij Boucher volgde Bob een vakopleiding tot fotograaf aan de fotovakschool in Den Haag. Dat gebeurde voornamelijk 'on the job'. Vervolgens leerde hij het vak bij bekende fotografen 'in den lande', terwijl hij de opleiding (voornamelijk schriftelijk) afrondde.
Een paar keer per jaar werd er praktijk gegeven in Den Haag, bijvoorbeeld het leren retoucheren, de technische camera leren beheersen of het uitvoeren van een portretopdracht. Veel opdrachten moest je thuis maken en vervolgens opsturen. De opleiding was vrij technisch en weinig inspirerend.
De Famous Photographers school werd nog gevolgd, die inhoudelijk veel meer voorstelde.
Foto Steenmeijer en Foto Hofsteenge
Bij Steenmeijer begon hij het echte vak te leren. Foto Steenmeijer, gevestigd aan de Herestraat van Groningen, was in die tijd nog steeds de publieksfotograaf van het noorden. Het was toen een behoorlijk bedrijf met circa 30 man personeel. Alle portret- en pasfoto negatieven werden toen nog geretoucheerd.
Er waren bij Steenmeijer drie vaste retoucheurs in dienst die een groot gedeelte van de dag achter een retoucheerspiegel zaten om alle vlekjes en plooitjes van portretnegatieven met een scherp potlood en loupe glad te poetsen. De negatieven werden eerst met matolein ingesmeerd; een harsproduct, om een hechting te krijgen met het potlood.
De retoucheerspiegel was een houten frame met daarachter een lamp die via een spiegel het negatief van achteren verlichtte. Je zat in een kleine ruimte waar geen ander licht aanwezig was dan de lamp achter de spiegel.
Buiten de vaste retoucheurs zaten diegenen die konden retoucheren 's morgens om 7.30 uur al achter de spiegel. In totaal waren dat vaak zo'n 8 man. Wanneer je bedreven was kon je circa 3 a 4 portretten in een uur retoucheren.
Drie keer per week was het afdrukdag en dan stond je vaak in een grote doka met zo'n 8 tot 10 man het studiowerk af te drukken en in diverse kleine doka's de trouwreportages. Daarna foto's stippen. Stippen is een positief- retouche waarbij de stofjes, krasjes met een marterharen penseeltje en retoucheerinkt werden bijgewerkt.
Ongezond
Ook het werken met de fotochemicaliën moest je eigen maken. Fabrieksontwikkelaars en fabrieksfixeer werden nog nauwelijks gebruikt.
Diverse soorten ontwikkelaars voor negatief en positief werden zelf aangemaakt in het chemicaliënhok Dat de stank en het gestuif van de chemicaliën erg ongezond was, daar werd toen nog niet over nagedacht. Er was geen afzuiging of ventilatie, stofmaskers al evenmin!
Er was ook iemand die de hele dag foto's droogde en glansde en in de fotodrogerij. Dat was een ruimte met wel 5 grote droog- en glanspersen. Het stonk daar de ganse dag naar formaline. Voordat de foto's werden geglansd werd formaline gebruikt om de gelatinelaag van de foto's harden. Het was geen gezond werk.
Naast de reportage- studio en kinderseries, ontwikkelde Bob zich ook in de reclame en industriële fotografie. Meubels maar ook wel modefotografie. Er zat toentertijd nogal wat textielindustrie in Groningen. Ook kreeg Steenmeijer vaak opdrachten uit Hilversum om journaalbeelden te leveren.
Met een Paillard bolex 16mm filmcamera werd dan gewerkt waarna de filmcassetes per treinpost werden verstuurd naar Hilversum. Bij fotobedrijf Hofsteenge werkte hij nog enkele jaren als studio en reportagefotograaf voordat hij de publieksfotografie voorgoed de rug toekeerde.
Persfotograaf bij fotobureau Folkers
Bij persfotobureau Folkers begon Bob als persfotograaf. Dit bureau werkte onder andere al jaren voor het “Dagblad van het Noorden." Dit was een enerverende tijd en hectische tijd. Er werd nog veel gefotografeerd met de Linhof Technica platencamera's 6x9 met vlakfilmcassettes (zie foto hieronder).
Kleinbeeldcamera's waren natuurlijk allang in gebruik, maar het voordeel van deze camera was dat je deze ook uit de hand kon gebruiken en daarbij uiteraard alle verstelmogelijkheden kon gebruiken zoals onthoeken en bijvoorbeeld een interieur van begin tot eind scherp fotograferen met open diafragma et cetera.
Omdat je met vlakfilmcassettes werkte was het voordeel dat je per vlakfilm de ontwikkeltijd en het soort ontwikkelaar kon aanpassen. De filmontwikkelaar stond standaard klaar op 30 graden waardoor er een korte ontwikkeltijd van circa 1 a 2 minuten mogelijk was.
Vervolgens moest de cassette door de snelfixeer, daarna afspoelen, afstrijktang en de vergroter in. De vergroter stond standaard ingesteld op 18x24 centimeter. Bij een haastklus kon binnen 5 minuten de afdruk klaar zijn om naar de fotoredactie te worden gebracht.
De onderwerpen varieerden van sport (voetbal, paardenrennen/draverijen) tot het vastleggen van allerlei nieuwsevenementen (waaronder branden). De politiefrequentie op de radio was toen nog niet gecodeerd, dus je kon alle calls opvangen en volgen.
Het was een sport om bij een brand eerder aanwezig te zijn dan de brandweer. Als je dan klaar stond met je camera en zei: waar blijven jullie nou? vonden ze dat vaak niet leuk.
Zonefocus-techniek bij sportfotografie
Bij het vastleggen van voetbalwedstrijden ging je vaak opzij van het doel staan, gewapend met een telelens. Je had twee scherptepunten. Wat zich binnen de scherptecirkel bevond werd scherp, daar moest je het mee doen.
Eigenlijk een soort zonefocus-techniek (autofocus bestond nog niet). Het gebied dat scherp werd op de foto was maar heel klein, zo'n drie a vier meter hooguit. Dat kwam ook doordat je met een vrij open diafragma moest fotograferen vanwege het vaak slechte licht op locatie.
Door de vele handelingen om opnieuw een foto te maken, cassette omdraaien, schuif verwijderen, sluiter spannen was er vaak geen gelegenheid voor een herkansing, de foto moest in één keer goed zijn.
Wanneer bij voetbal een mooie actie werd geschoten was de bal al vaak het beeld uit en omdat een plaat van een mooie actie zonder bal eigenlijk not done was, werd deze er soms ingemonteerd in de donkere kamer. Er waren een aantal ballen in voorraad (negatieven met een bal erop).
De verkeerde bal
Soms werd door mij een verkeerde bal in het beeld gemonteerd en als dat werd opgemerkt, dan werd er over gebeld. Dan kreeg je van de sportredactie een rode kaart. Daar moest je dus wel secuur mee zijn en weten wat voor bal werd gebruikt.
Van voetbal zelf moest je ook wel verstand hebben, het was altijd weer een kansberekening maken waar de doelpunten zouden vallen, je kunt niet heen en weer blijven lopen.
Op een gegeven moment krijg je het een beetje door waar je moet gaan staan. Het is weleens voorgekomen dat ik van de acht gemaakte doelpunten, er niet één heb kunnen vereeuwigen. Een flinke uitbrander van de sportredactie was wel het gevolg...
Draverijen
Het vastleggen van paardenrennen (draverijen) vergde ook heel wat kennis en stressbestendigheid. Je moest dan achter een schotje je foto's maken en je kon je camera daar mooi steunen. Wanneer het duister weer was moest je soms op 1/60e of zelfs 1/125e meebewegen (meetrekken) om het paard in draf nog enigszins scherp te fotograferen.
Nog een aardige anekdote! Flitsen mocht niet bij draverijen, maar dat wist ik in het begin nog niet, en was mij ook niet verteld. Ik zat achter het schot bij de laatste bocht voor de finish, het was vrij duister en ik flitste de koploper en het paard ging van schrik in galop.
Een diskwalificatie was het gevolg en ik moest rennen voor mijn leven om niet gelynched te worden door de jockey en ander woedend paardenvolk. Het kon namelijk om veel geld gaan want er wordt altijd veel gegokt!
Tweemansbedrijf en daarna zelfstandig
Na drie jaar stopte het persbureau en Tonnie Folkers en Bob gingen als tweemansbedrijf verder met industriële- en reclamefotografie. Er werd veel gefotografeerd voor reclamebureaus, in de scheepbouw, architectenbureaus en veel productfotografie voor Philips, Gasunie et cetera.
En toen kwam de recessie en kwam de klad erin. Bob is toen vertrokken bij Folkers om voor zichzelf te beginnen en kreeg van Folkers gelukkig veel fotoapparatuur mee om mee te starten. Hij investeerde in een Hasselblad 6x6 en een Linhof Technica 4x5 inch technische camera.
Circa tien jaar lang heeft hij zich vervolgens beziggehouden als kleine zelfstandige met industriële/technische- en reclamefotografie. Onder andere voor Lego Nederland, scheepsbouw en diverse reclamebureaus.
Donkere kamer technieken
In het analoge tijdperk heeft Bob bij het licht van het geelgroene en rode dokalicht een groot deel van zijn leven doorgebracht. Hij heeft zich alle soorten van deze donkerekamer-technieken eigen gemaakt.
Technieken als doordrukken, tegenhouden, fotomontages met het gebruik van mallen en maskers gebruik ik tegenwoordig in Photoshop. Eigenlijk was héél veel wat je nu in Photoshop doet, ook al mogelijk in de doka.
Kunstacademie Minerva
Op een gegeven dag kwam een goede vriendin (Louki Ennik) met een advertentie aanzetten dat bij Academie voor beeldende kunst en vormgeving, Minerva een vacature was in het fotografieonderwijs. Bob werd dankzij zijn zeer uitgebreide C.V. meteen aangenomen.
Hij moest bij Minerva (waar fotografie één van de disciplines was) de fotografiewerkplaats bestieren en lessen fotografie geven aan studenten grafische vormgeving, docentenopleiding, modevormgeving, architectuur en andere creatievelingen, behalve het onderwijs was hij ook verantwoordelijk voor de doka's, studio et cetera.
Fotografische technieken
Techniek moet uiteraard geleerd worden, maar ik wilde nooit teveel de nadruk leggen op het technische aspect. Het blijkt maar al te vaak dat sommigen vluchten in techniek en het inhoudelijke verwaarloosd wordt. Fouten moeten gemaakt worden en veelal wordt hier veel van geleerd.
Soms kan het gebeuren dat een technisch onvolmaakt beeld meer zeggenschap of emotie heeft dan een saaie en technisch perfecte foto.
Als basis leerde Bob zijn leerlingen basistechnieken, cameratechnieken, hoe ze negatieven konden ontwikkelen, foto's moesten afdrukken met de bijkomende donkere kamer-technieken, lichtmeting, optiek, gebruik van fotochemie.
De gevorderden konden zich inschrijven voor studiofotografie, flitstechnieken, kleurafdrukken, grootbeeld-donkerekamer. In de grootbeelddoka konden ze tot het formaat 13x18cm. negatieven afdrukken en gigantische bariet afdrukken maken tot wel 125cm x 200 cm.
Oude technieken
Philippe Moroux, een Franse fotograaf was ook docent fotografie op Minerva, via hem kreeg Bob veel belangstelling voor de oude edele technieken. Ook docent Aart Everaats was zeer bedreven in onder andere de gomdruktechniek.
Ik gaf workshops in deze technieken zoals de gomdruk. Hiervoor maak je gebruik van arabisch gom, kleurpigment en een bichromaat. Het is een oude Franse edeldruk-techniek die prachtige schilderachtige beelden oplevert.
Cyanotypie (blauwdruk), kalitypie (papier wat zelf lichtgevoelig werd gemaakt met onder andere ijzeroxolaat en zilvernitraat). Daarnaast het maken van gelatine-emulsies waarmee we mooie handgeschepte papiersoorten sensibel maakten. Ook de workshops pinhole fotografie spraken echt tot de verbeelding van de studenten.
Pinhole fotografie:
Hoewel de digitale fotografie nu de wereld heeft veroverd, gingen we de eerste lessen vaak terug naar de basis van de fotografie en zijn we gaan fotograferen met de meest simpele oervorm van een camera, namelijk de pinhole camera (camera obscura).
Dit is niets anders dan een klein lichtdicht doosje met aan de voorzijde, in plaats van een lens, een minuscuul klein gaatje (speldenprik.) In het zwarte doosje wordt een stukje lichtgevoelig fotopapier of filmmateriaal gemonteerd en bij het fotograferen wordt de buitenwereld door het gaatje geprojecteerd op het lichtgevoelige papier/film.
De fotografie-werkweken op de academie waren altijd een groot succes. Hiervan was zeker het pinhole project in Bretagne zeer geslaagd. Ze bouwden hiervoor een pinhole camera van 200 cm. x 150 centimeter die ze meenamen op een aanhanger.
Ze konden zelf in de camera om het fotopapier (aan de rol) te monteren op de achterwand en ook werd in de camera ontwikkeld en gefixeerd. Daarna werden de foto's in zee uitgespoeld en op het strand te drogen gehangen.
Het was een prachtige en inspirerende tijd bij academie Minerva, waar ik 23 jaar met veel plezier heeft gewerkt.
Ondanks dat het digitale tijdperk voor mijn vertrek al was ingeburgerd, bleef ik me nog een hele tijd focussen op de analoge technieken.
Als je die namelijk goed beheerst is digitale fotografie zoveel eenvoudiger! Ik heb er ook mede voor gezorgd dat de donkere kamers bij Minerva niet werden opgedoekt, er wordt tot op heden nog steeds gebruik van gemaakt! En nu is Minerva nog één van de weinige fotografie-afdelingen in het kunstonderwijs waar nog de oude technieken worden beoefend.
Overgestapt op digitaal
Toen de digitale camera's beter werden is Bob zo'n 14 jaar geleden uiteindelijk ook overgestapt. Hij kocht een fullframe Nikon spiegelreflex. Zijn analoge apparatuur Hasselblad, technische camera's, dokaspullen, et cetera heeft hij toen met pijn in zijn hart opgeruimd.
Door al het werk met chemicaliën in de donkere kamer en daarnaast stevig roken in slecht geventileerde doka's kreeg hij COPD en heeft hij nu een zeer beperkte longfunctie.
Het gesjouw met al die zware apparatuur werd hem dus wat teveel en hij gebruikt nu meestal een lichtgewicht Lumix systeemcamera DMC-FZ1000, zonder spiegel maar met zoeker. Er zit maar één objectief op met een enorm bereik (van groothoek tot flinke zoom). Hij hoeft dus geen extra tas met objectieven meer mee te slepen.
Techniek loslaten
Ik vind dat de gemiddelde fotografiestudent of amateur niet al te veel gefocust moet zijn op techniek, alhoewel je de in-en outs natuurlijk wel moet leren. Je moet echter ook kunnen loslaten. Juist door het maken van fouten kun je worden verrast.
Feitelijk is de camera waarmee je fotografeert niet het belangrijkste; met een oude Agfa-clack kan het ook.
Ook is de compositie natuurlijk wel van belang, maar je moet ook oppassen met het te braaf opvolgen van alle compositieregels, het beeld kan dan ook snel saai en voorspelbaar worden. Laat de techniek niet te véél overheersen als deze belangrijker wordt dan de inhoud.
Op een gegeven moment ga je een eigen stijl ontwikkelen. Alhoewel hij zich soms wel eens afvraagt of hij die zelf wel heeft... Hij is niet gauw tevreden over zijn eigen werk, Het is soms te statisch, alles 'klopt teveel'…
Soms komt het voor dat hij verrassende foto's (lucky shots?) tegenkomt van mensen die nog nooit gefotografeerd hebben. Zij zijn het meest onbevangen en niet gehinderd door al teveel kennis en techniek.
Portret en landschap favoriet
Portretten en landschappen fotograferen is geweldig om te doen, gewoon op een marktje rondlopen en je laten verwonderen door de diversiteit van mensen die op een betrekkelijk klein gebied rondlopen. Mijn portretten zijn dikwijls 'raak'.
Ik kijk eerst rustig rond zonder direct mijn camera in aanslag te hebben. Ik bestudeer iemands mimiek, hoe manifesteert iemand zich, hoe is de uitstraling. Als ik dat door heb, pak ik pas mijn camera.
Zonder al teveel op te vallen laat ik wel zien dat ik er ben, ik doe niets stiekem. Ik lach een beetje naar ze, maak oogcontact en probeer soms contact te maken door middel van een praatje. Maar ik stel me altijd kwetsbaar op! Ik denk dat mensen me daarom niet zien als een bedreiging.
Als hij merkt dat ze het niet leuk vinden dat hij ze fotografeert, dan is hij weg. Hij heeft het nog niet vaak meegemaakt dat mensen boos op hem werden. Onderstaande foto's zijn gemaakt op een marktje in Jalon in Spanje.
Alleen 's morgens, 's avonds of 's nachts
Ik woon op het Groninger hogeland en ben er zeer aan verknocht. Groningse landschappen en de noordkust van Groningen zijn geweldig om te fotograferen. “Noordkust” is een aankomend project wat ik wil verwezenlijken; de kuststrook van Lauwersoog tot Nieuw Statenzijl.
Mijn bedoeling is om dit bij nacht en ontij te fotograferen. Vaak fotografeer ik zeer vroeg in de ochtend of 's avonds, soms zelfs 's nachts bij maanlicht, bijzonder licht kom je midden op de dag weinig tegen.
Huidige of recente projecten
- Voor “TOENtjeNU” heeft Bob een fotodocumentaire gemaakt van al de tuinen en erven van Huizinge. In het voorjaar van 2012 heeft hij bij alle bewoners en openbare plekken opnamen gemaakt van tuinen en erven.
Veel verborgen plekken bieden onverwachte uitzichten en doorkijkjes op het dorp, het landschap of om de kerk van Huizinge. De tuinen, erven, akkers en openbare ruimten van Huizinge liggen rondom 1 kerk, 59 woonhuizen, 6 boerderijen, 1 smederij, 1 horecabedrijf, 1 begraafplaats en 1 speelweide.
De foto's vormen een bijzonder document van een minder bekende kant van het mooie dorp Huizinge; - Het project: Boeren, Burgers en Buitenlui kwam tot stand in samenwerking met de stichting Emo. Het is een serie portretten van boerenbedrijven en aanverwanten in en om het dorp Huizinge;
- Fivel: In opdracht van de culturele raad Middelstum kreeg Bob opdracht om de ontstaansgeschiedenis van een deel het Groninger landschap, daar waar ooit de rivier de Fivel stroomde, fotografisch in beeld te brengen.
Waar ooit het zeewater van de Fivel bij hoogtij langs en om de wierden en nederzettingen stroomde is dat nu op in het landschap op veel plekken nog zichtbaar door de ligging van dorpen en hoogten en door het stroomdal van de oude zee-slenken (de tegenwoordige Groninger Maren); - Fuji Art Association: Hij maakte in zijn academietijd veel portretten van collega's. Ook van de toemalige Fuji Art Association; een groep Groningse schilders, dichters en tekenaars. Ze exposeerden her en der in den lande en presenteerden zich ook wel als de Noordelijke realisten.
De Fuji Art Association ('Fuji' verwijst naar de vulkaan in Japan) is de naam waaronder zich de derde generatie (Groningse) schilders verzamelde als geestverwanten van De Groep (Wout Muller, Henk Helmantel en Matthijs Röling).
Met in hun kielzog de vierde generatie (Groningse) schilders Dinie Bogaart, Douwe Elias, Rachel Dieraert, Sam Drukker, Pieter Pander, Noëlla Roos, Clary Mastenbroek, Trudy Kramer, Ger Siks en Aart Schonk.
Impulsief, maar rustiger aan
Vorig jaar ging het heel slecht met de gezondheid. Ik heb moeten revalideren in Beatrixoord te Haren en nu gaat het weer redelijk. Ik houd de conditie op peil door veel te zwemmen, wandelen en fysiofitnessen .
Verder moet ik veel rustiger aan doen dan wat voor mij normaal is. Erg lastig is als je impulsief bent en je hoofd vol met ideeën en plannen zit!
Photofacts Academy 11 jaar - Winactie!
Wil jij ontdekken hoe je de mooiste foto's kunt maken? Bekijk dan onze online fotografie cursussen. Meer dan 100 cursussen over fotografie, nabewerking en creativiteit.
We bestaan deze week 11 jaar. Dat vieren we met een gave winactie. Word nu lid van Photofacts Academy en ontvang 70 euro korting, ons gloednieuwe boek de Compositiebijbel én maak kans op meer dan 16.000 euro aan prijzen!
Direct aanmelden met korting + gratis boek + winactie
Over de auteur
Michelle Peeters is fotografe en oprichter van DeuxBleus Fotografie. Michelle herkent het bijzondere in het gewone en het gewone in het bijzondere. Ze heeft zich nooit willen specialiseren en is daardoor van alle markten thuis.
2 reacties
Deel jouw mening
Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.
Ook interessant
-
Ben jij een soortenjager of een dierenfotograaf?door Nando Harmsen
-
Sportfotografie tips van Jean Fruthdoor Elja Trum
-
Prijzen voor fotografie vermelden op je website of niet?door Wilmar Dik
-
Straatfotografie tip: Gebruik de voordelen van de staddoor Michiel Heijmans
-
Sportfotografie tip: Scherpstellen op de tweede persoondoor Nico Delmeire
-
10 Tips voor panning, de camera met een beweging mee bewegendoor Nando Harmsen
Toon alle artikelen binnen Fotografen
Photofacts wordt mede mogelijk gemaakt door
Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox
44.432 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via 
Facebook.
Elja Trum
Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!
Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over PhotofactsGratis eBook: Fotograferen van Kinderen
Mis dit niet: Tips voor adembenemende familiekiekjes!
Ontdek 25 praktische tips waardoor je prachtige foto's van je (klein)kinderen kunt maken. Je krijgt van mij ook wekelijks nieuwe fotografietips per mail.
