7 foto-situaties voor handmatige scherpstelling

maandag 6 april 2020, 20:02 door Michelle Peeters | 11.819x gelezen | 9 reacties

Je herkent het waarschijnlijk wel: je camera staat ingesteld op autofocus en weigert scherp te stellen. Of hij stelt scherp op het verkeerde onderwerp, waardoor je foto mislukt.

Wanneer je fotografeert in de autofocus-stand van je camera, dan zal je camera beslissen op welk gebied in het beeld wordt scherpgesteld. Vaak gaat dit goed, maar het gebeurt ook regelmatig dat je camera op iets anders scherpstelt dan dat jij had bedoeld.

Soms is het dan beter om van autofocus naar manual focus over te schakelen zodat je de controle over het scherpstellen weer in eigen hand hebt.

1. Te weinig licht of contrast

Soms is het te donker voor de autofocus op je camera om scherp te stellen. In povere lichtomstandigheden of 's nachts heeft een conventioneel autofocus systeem vaak moeite om een scherpstelpunt te detecteren. Bijvoorbeeld bij sterrenfotografie.

Je camera heeft in de autofocus-modus namelijk licht en contrast nodig om te kunnen scherpstellen. Als er te weinig licht is, is het dus beter om handmatig scherp te stellen.

Dit kun je doen met je scherpstelring. Je controleert vervolgens via je (elektronische) zoeker of je liveview-schermpje of het klopt waarop je scherpstelt. Met de vergrotingsfactor kun je heel erg nauwkeurig scherpstellen.

Als handmatig scherpstellen te lastig is, kun je ook even scherpstellen op iets met meer contrast. Daarna reframe je het beeld. Het spreekt voor zich dat je voor dit soort fotografie bij voorkeur een statief gebruikt.

Astronomische duisternis: de hele Melkweg is zichtbaar (Dunstanburgh Castle in Northumberland)

2. De ogen bij portretfotografie

Bij portretfotografie weet je dat de focus altijd op de ogen van je model moet liggen. Het wil nog weleens gebeuren dat de autofocus van je camera niet op de ogen maar bijvoorbeeld op de wenkbrauwen scherpstelt. De ogen komen dan vaag of blurry in beeld en dat is niet wat je wilt.

In de handmatige scherpstelmodus kun je zelf goed scherpstellen op de ogen. Bij portretfotografie is handmatig scherpstellen wel wat lastiger omdat je weinig tijd hebt om goed te focussen. Je moet vaak direct reageren op de juiste gezichtsuitdrukking en pose.

Een aantal moderne autofocus-systemen is wel in staat om automatisch op gezichten of zelfs ogen scherp te stellen. De ervaringen hiermee lijken heel positief en in dat geval is de keuze om juist niet handmatig scherp te stellen bij portretfotografie dan natuurlijk wel snel gemaakt!

De ogen en niet het wijnglas moeten scherp zijn

3. Door een raam of glas fotograferen

Misschien heb je wel eens door een raam of een hek gefotografeerd en wist de camera niet waarop hij moest scherpstellen; een aquarium of etalage zijn enkele voorbeelden. Je autofocus zal vaak automatisch scherpstellen op bijvoorbeeld de reflectie in het glas van een raam.

Als je handmatig scherpstelt kun je zelf bepalen of de voor- of achtergrond (vissen of mensen achter het raam) scherp moet worden. Ook hier geeft handmatig scherpstellen alle gewenste controle.

Bij een bril met regendruppels erop is het ook lastig om op de ogen en niet op de druppels te focussen

4. Bij actiefotografie

Vaak gaat het mis met scherpstellen in de autofocus-modus als het onderwerp snel beweegt, zoals bijvoorbeeld bij sport- of actiefotografie. Moderne camera's hebben vaak wel de mogelijkheid om in de AI-Servo modus te fotograferen, waarbij het bewegende onderwerp gevolgd wordt. Maar ook dit gaat niet altijd goed.

Als je zeker wilt weten dat je het bewegend onderwerp (een auto, vogel of sporter bijvoorbeeld) scherp in beeld krijgt kun je vantevoren (handmatig) scherpstellen op de plek waar je onderwerp zal langskomen. Bijvoorbeeld op een paaltje.

Ook bij panning werkt handmatige scherpstelling goed. Als het onderwerp op je afkomt of van je weg beweegt kun je juist weer beter de AI-Servo stand gebruiken.

Als je van tevoren scherpstelt op het lint hoef je op het moment dat de hardloopster er doorheen loopt alleen nog maar af te drukken

Bij HDR

Bij HDR (High Dynamic Range-fotografie) is het belangrijk dat je steeds op hetzelfde punt scherpstelt. Je maakt een serie foto's met verschillende belichtingen die je naderhand samenvoegt tot één beeld. Als je handmatig scherpstelt heb je het scherpstelpunt helemaal in eigen hand en wijkt dit niet af. In de autofocus-modus kan dit nog weleens misgaan.

Bij HDR-foto's mag het focuspunt natuurlijk niet steeds verspringen

6. Bij landschapsfotografie

Landschapsfoto's moeten van begin tot eind scherp zijn. Als je autofocus ingeschakeld hebt zal de camera zelf zijn focuspunt zoeken. Als je handmatig scherpstelt op de zogenaamde hyperfocale afstand (dat is de scherpstelafstand met de grootste scherptediepte) krijg je alles scherp.

Bij een systeemcamera komt alles wat je instelt meteen in beeld, dat is wel heel erg fijn! Als je een stop onderbelicht, wordt het beeld ook meteen een factor twee donkerder en dat zie je meteen in de zoeker. Evenals op de liveview aan de achterkant, je ziet meteen wat er gebeurt.

Landschapsfoto's moeten van voor naar achter scherp zijn

7. Bij macrofotografie

Mijn Canon EF 100 f/2.8L IS Macro-objectief heeft een vrij brede scherpstelring met een lange slag. Hierdoor is handmatig scherpstellen vrij eenvoudig. De beperkte scherptediepte bij macrofotografie vereist nauwkeurige scherpstelling.

Bij gebruik van autofocus heeft het objectief soms de neiging op hol te slaan, vooral wanneer je uit de hand fotografeert. Een statief biedt enigszins uitkomst maar handmatige scherpstelling heeft toch vaak de voorkeur.

Zorg dat de focus op de spin en de miniatuur blijft en zich niet naar het spinnenweb verplaatst

Meer situaties?

Wellicht zijn er meer situaties; die mogen jullie dan aanvullen in de comments. Ik wilde gewoon de belangrijkste even aanstippen. Een goede en uiteraard ook scherpe foto maken betekent dat je als fotograaf een maximale controle over het proces moet hebben.

Meer weten over het fotograferen van planeten of sterren?

Bij Photofacts Academy, onze online cursussen voor fotografen, hebben we een complete cursus over het fotograferen van sterrensporen. Je kunt deze cursus twee weken lang volgen met een gratis proeflidmaatschap.

Over de auteur

Michelle Peeters is fotografe en oprichter van DeuxBleus Fotografie. Michelle herkent het bijzondere in het gewone en het gewone in het bijzondere. Ze heeft zich nooit willen specialiseren en is daardoor van alle markten thuis.

9 reacties

martinphili schreef op dinsdag 7 april 2020 om 08:00 | reageer
Dat handmatig scherpstellen bij pannen van snel rijdende auto's beter werkt dan automatisch is in mijn ervaring vooral afhankelijk van de snelheid (of gebrek daaraan) van de autofocus van je lens. Een beetje moderne en kwalitatief goede lens is accurater dan de mens. Vergeet niet dat je maar een heel kort moment hebt om scherp te stellen. Als de auto een paar meter verder is - en dat is bij raceauto's een seconde- is je handmatige instelling al niet meer correct.
Hoe langer je lens, hoe kleiner die afwijkingen worden.

Michelle Peeters schreef op dinsdag 7 april 2020 om 11:00 | reageer
@martinphili: je zou bij planning ook gebruik kunnen maken van zone focus (ook in de manuele stand, AF uitgeschakeld). Huub Keulers schreef hier een leuk artikel over.

gast schreef op dinsdag 7 april 2020 om 12:06 | reageer
long exposure fotografie want met 10+stops filters opgeschroefd is het onmogelijk nog scherp te stellen

Jos Marcelissen schreef op dinsdag 7 april 2020 om 13:19 | reageer
Ik fotografeer voor een onderzoekje wat ik doe vleermuizen in vleermuiskasten. In de kasten is het donker, dus ik stel scherp op de buitenkant van de kasten en maak met flits (anderhalve stop overbelicht) de foto’s om de dieren te tellen en te determineren. Is een kunst apart, die ik ook niet altijd goed in de vingers heb.

Michelle Peeters schreef op dinsdag 7 april 2020 om 14:05 | reageer
@Jos Marcelissen: dat is een hele interessante werkwijze! En ik denk dat die handigheid vanzelf komt naarmate je het vaker doet!

Patere schreef op dinsdag 7 april 2020 om 18:55 | reageer
De vleermuis heeft ons Corona gegeven.

Michelle Peeters schreef op dinsdag 7 april 2020 om 18:56 | reageer
@Patere: nee, de wildmarkten!

Jos Marcelissen schreef op dinsdag 7 april 2020 om 19:01 | reageer
@Patere dit is denk ik niet de plek om de juiste voorlichting te geven over hoe het echt zit, maar daar is veel informatie over te vinden en te delen. Ik vrees dat we daar onze handen aan vol krijgen de komende tijd.

Mac schreef op woensdag 8 april 2020 om 09:02 | reageer
@gast

nee hoor, van de week nog mijn 10 stops filter erop geschroefd, en AF ging gewoon, zowel contrast als fase (er was natuurlijk wel genoeg licht)
Maar ik geef toe meestal zal je eerst scherpstellen, en daarna filter erop schroefen (dus die AF zal dan wel lukken, MF zal juist niet gaan omdat je gewoon niks ziet als de filter erop zit)

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Portretfoto's Bewerken in Lightroom Classic

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

44.432 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts