Fototip: kijk eens van rechts naar links!

donderdag 13 september 2018, 20:02 door Elvira Smit | 6.047x gelezen | 5 reacties

Ik fotografeer al jaren, maar ik was me nooit bewust van een joekel van een (culturele) visuele afwijking: we kijken van links naar rechts en zien daardoor een stuk minder. Gelukkig valt er wat aan te doen.

Hoe kijken we eigenlijk?

Je ziet iets dat je aandacht trekt en je besluit er een foto van maken. Wat bij veel beginnend fotografen (te) vaak gebeurt is dat je bij thuiskomst ziet dat je onderwerp helemaal niet de aandacht trekt in de foto. Het plakt tegen de achtergrond of is veel te klein afgebeeld.

Op locatie kreeg het alle aandacht van je hersens: je herkende het, en je hersens vulden de situatie verder in. Je had niet door dat de vertaalslag naar twee dimensies wel eens minder goed zou kunnen uitpakken. Omdat je niet echt aan het kijken was.

Erken je kijkgewoontes

Hoe voorkom je dit? Nouja, door dus te leren kijken. Écht te kijken, alsof je zojuist uit je ruimtevaartuig bent gestapt en alles op deze planeet voor het eerst bekijkt, zonder dat je weet wat het is. Daarvoor moet je je wel eerst bewust worden van je kijkgewoontes.

Van rechts naar links kijken en lezen

Hoe wij lezen, zo kijken wij ook. En dus beziet een westerling alles grofweg van links naar rechts. Door dat automatisme zien we vooral een hoop niet.

Toen ik leerde lezen besteedde ik aandacht aan ieder woord apart. Ik hield mijn vinger erbij en zei de lettergrepen hardop. Nu is dat (gelukkig) anders. Dat kun je zelf ervaren in twee stappen:

Stap 1: Lees deze bovenstaande zin nog eens, in je normale leestempo en let goed op hoe je ogen bewegen.
Stap 2: Lees dezelfde zin van rechts naar links, waarbij je de woorden zelf wel 'gewoon' leest.

Wat ervaar je?

De kans is groot dat je bij stap 1 merkte dat je niet woord-voor-woord leest, je ogen sprongen waarschijnlijk heen en weer. Die sprongetjes heten 'saccades'. Je scant de tekst en je hersens vullen hier en daar woorden in op basis van logica en verwachting.

Het is een beetje alsof je een zoekopdracht geeft aan Google en Google al na 3 letters begint aan te vullen. Soms gaat dat goed, soms ook helemaal niet.


Bij stap 2 (van rechts naar links lezen) besteed je ineens veel meer aandacht aan de woorden en de volgorde ervan. Je bent deze methodiek niet gewend en dus is het net alsof je weer als een zesjarige zit te ploeteren met letters en woorden.

Kijken met je hersens

Welnu, het kijken naar de wereld om ons heen deden we ook ooit met volle aandacht. Je ziet het gedrag terug in babies die minutenlang ongegeneerd naar jou of naar een object kunnen staren.

De vormen, kleuren en veranderende hoeken zijn voor hen fascinerend. Totdat ze iets meerdere malen hebben gezien. Op dat moment gaan verwachtingen een rol spelen.

Een peuter kijkt niet meer minutenlang naar een stoel. Nee, hij ziet dat het een stoel is - die informatie is voldoende om te weten dat je erop kunt zitten. Zo leren we steeds beter om ons te richten op hoofdlijnen.

Hieronder zie je de saccades van iemand die naar een foto van een gezicht kijkt. De ogen krijgen de meest aandacht, dan de mond, dan de neus. De rest wordt nauwelijks onderzocht:

Het leger kijkt van rechts naar links

Die saccades helpen je niet erg als fotograaf. En al helemaal niet als militair. Immers: je gecamoufleerde vijand over het hoofd zien is nogal van levensbelang. Daarom wordt het Amerikaanse leger getraind om actief van rechts naar links te kijken:

'One of the first tricks I learned many years ago was drilled into me by an army sergeant. It only took a few smacks up the back of my head to learn how to look from right-to-left when scanning a landscape in an effort to see the hidden "enemy" in our mock battles.

This process of reverse reading forced me to slow down and read each tree as if it were a syllable I was seeing for the first time.'

~Dale Wilson (voormalig soldaat)

Van rechts naar links en ondersteboven

Ha, en nu komen we dus ergens. Want er is dus een mogelijkheid om van dat automatische kijken af te komen: door van rechts naar links kijken. Omdat dat niet automatisch gaat, is de kans veel kleiner dat je hersens het werk gaan overnemen.

Je kunt dus ook besluiten om van onder naar boven of diagonaal van links naar rechts te kijken. Zolang het resultaat is dat je met aandacht kijkt, werkt het.

Henri Cartier-Bresson maakt gebruik van hetzelfde principe bij het beoordelen van zijn foto's. Hij bekeek zijn contactvellen altijd ondersteboven.


In plaats van:

Ondersteboven kijken

Maar om nou de hele dag met je hoofd ondersteboven te lopen is ook weer zowat. Voorlopig ben dus ik dus druk met mezelf aanleren om een paar keer per dag met aandacht van rechts naar links te kijken – als ware ik een militair op zoek naar de gecamoufleerde vijand.

Ben je op zoek naar meer bruikbare kijktips? Op mijn blog Kronkeling vind je een hele verzameling. Raak je liever geïnspireerd door het werk van andere fotografen? Daar schrijf ik ook graag over.

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Over de auteur

Ik heb een eigen fotografieblog, Kronkeling. Daar schrijf ik om de week twee artikelen. Over hoe je je blik kunt scherpen, je creativiteit kunt aanwakkeren, en over fotografen die mij inspireren. Geen technische zaken, wél over hoe je leert kijken. En dat blijkt nog een hele klus. Een mooi startpunt zijn de Kronkeltips, die vind je hier.

5 reacties

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Ook interessant

• 

  Wees niet bang voor de mislukte foto

  door Nando Harmsen

• 

  Zwart-wit fotografie tip: Leer kijken in zwart-wit

  door Elja Trum

• 

  Kijk niet met je ogen, maar met je lens

  door Frank Doorhof

• 

  Waar wijs jij naar als fotograaf?

  door Elvira Smit

• 

  Fototip: hang een plaat aan de muur

  door Elvira Smit

• 

  Ik ga op pad en laat me verrassen!

  door Erik Nevels

Toon alle artikelen binnen Tips en Truuks