De enige echte reden om manueel de belichting in te stellen

maandag 10 juli 2023, 20:02 door Nando Harmsen | 7.175x gelezen | 27 reacties

Manueel fotograferen wordt nog steeds ten onrechte als de heilige graal in fotografie gezien. Als je niet in de M-stand fotografeert, hoor je er niet bij en ben je een amateur. Dat is natuurlijk onzin.

Er zijn echter wel een aantal momenten dat manueel de belichting instellen de beste keuze is. Dat vertel ik in dit artikel.

Wat is manueel fotograferen nu eigenlijk? Dat is het moment dat je de sluitertijd, diafragma, en de ISO waarde zelf handmatig instelt. Anders dan wat door sommigen verteld wordt, levert dit niet meer controle op bij de belichting van een foto. Niet altijd.

De M-stand is niet altijd manueel de belichting instellen

Er is wel wat verwarring over de M-stand. Er wordt vaak gezegd dat dit handmatig belichten is. En dat klopt, onder voorwaarde dat je ook de ISO handmatig instelt.

Je gebruik de M-stand wanneer je diafragma en sluitertijd zelf wilt instellen. Pas wanneer je ook de ISO handmatig instelt, ben je echt manueel aan het fotograferen.
De camera op de M-stand zetten, en dan de auto-ISO kiezen, is absoluut niet manueel de belichting instellen. De camera gaat immers de ISO waarde kiezen die een goede belichting oplevert bij jouw gekozen diafragma en sluitertijd.

Kortom, manueel de belichting instellen is uitsluitend wanneer je echt alle drie de instellingen zelf handmatig kiest. Dus zowel diafragma, sluitertijd en ISO waarde. Daarvoor zet je de camera op de M-stand, en kies je ook handmatig een ISO waarde.

Wanneer een handmatig gekozen belichting de beste keuze is.

Meestal is manueel de belichting instellen een hoop gedoe dat je afleidt van waar het werkelijk om gaat: een goede interessante foto maken. Er zijn echter situaties dat manueel de belichting instellen de beste manier is.

Die situaties zijn in een zin te omvatten. Je kiest manueel de belichting instellen wanneer het lichtsituatie constant blijft. Ik geef een paar voorbeelden wanneer dit het geval is.

1. Je fotografeert binnen en het licht is constant
2. Je fotografeert binnen met flits
3. Je fotografeert buiten in de avond
4. Je fotografeert sterren of sterrensporen
5. e maakt een timelapse
6. Je maakt een complexe panoramafoto
7. Je maakt gebruik van grijsfilters

Bij een panorama wil je dat de belichting over alle beelden heen hetzelfde is. Daarvoor kies je een handmatig ingestelde belichting.
In de eerste vier gevallen is het licht constant. In het volgende twee gevallen wil je niet dat tussen de verschillende opnamen de belichting verandert, ook al verandert de hoeveelheid aanwezig licht. In het laatste geval kan je vaak niet vertrouwen op de belichtingsmeter, en moet je soms Bulb gebruiken.

De ramen beinvloeden een belichtingsmeter. Daarom kan ik niet op een automatische instelling vertrouwen. Manueel de belichting instellen is de beste manier.

Binnen met en zonder flits

Denk aan een raam waar het daglicht door naar binnen komt. Of een lamp in de ruimte. Zou je de camera een deel van de belichtingsinstellingen laten doen, dan zal die direct op die lichtbron in beeld reageren. Het gevolg is een onderbelichte opname.

De flits zorgt voor de goede belichting van mijn onderwerp. De omgevin wordt belicht door de belichtingsinstelling. Die stel ik eenmaal handmatig in.
Met flits is dit in principe hetzelfde. De belichtingsinstelling is voor het omgevingslicht, en de flits voor de belichting van je onderwerp. Je wilt niet dat de camera elke keer een andere belichting instelt voor je omgeving.

Buiten met een constante hoeveelheid licht

Voor nachtfotografie geldt hetzelfde: het licht verandert niet of nauwelijks. Handmatig instellen voorkomt dat je continu de belichtingsmeter moet corrigeren waneer er een lichtbron in beeld verschijnt.

Elke foto moet dezelfde belichting hebben voor sterrensporen. Dat kan alleen met manueel de belichting instellen.
Beoefen je echter sterrenfotografie, of werk je met grijsfilters? Dan werk je in situaties waarbij de lichtmeter niet langer betrouwbaar is. Je moet dan bovendien zelf je belichtingstijd uitrekenen.

Voor sterrensporen en timelapse foto's wil je bovendien niet dat de belichting binnen de serie foto's verandert. Gebeurt dat wel, dan mislukt je sterrenspoor, of timelapse. Handmatig de belichting instellen is de enige goede manier.

Wanneer handmatig de belichting instellen?

Dus, is er een constante hoeveelheid licht aanwezig, ongeacht welke richting je in fotografeert?
Kan de belichtingsmeter reageren op de achtergrond, doordat die plaatselijk lichter of donkerder is?
Maak je een serie foto's waarbij elke foto dezelfde belichting moet hebben?

In die gevallen is een handmatige belichtingsinstelling de beste keuze.

Wanneer de belichting door de camera laten instellen?

Verandert de lichthoeveelheid regelmatig, en onverwacht? Dan is manueel de belichting instellen geen goede keuze. Je moet dan continu je belichting bijregelen waardoor je alleen nog maar met de instellingen bezig bent. In dat geval is het veel beter om een deel van het instellen van de belichting over te laten aan je camera.

Plots was het moment daar, en keek Bruc in de camera. Dan is er geen tijd om te prutsen met je belichtingsinstelling. Heb je een manueel ingestelde belichting, dan is de kans groot dat je het moment mist omdat je teveel bezig moet zijn met een goede belichting in te stellen.
Manueel de belichting instellen maakt je geen betere fotograaf, maar de juiste keuze maken uit de mogelijkheden die je camera biedt wel. Bedenk het op deze manier. Het gaat om het maken van een goede foto. Het gaat niet om de manier hoe je een camera instelt.

Wat vind jij hiervan? Ben jij een fotograaf die per se een manueel ingestelde belichting moet gebruiken omdat je vindt dat alleen dit de beste manier is? Of gebruik je een manueel ingestelde belichting omdat dit voor jouw fotografie de beste keuze is? Laat het weten in een reactie onder dit bericht.

De cursus aan de slag met belichting

In de cursus Aan de slag met belichting vertel ik alles over het bereiken van een goed belichte foto.

Je leert hoe je op de beste manier een goede belichting kunt bereiken, waar je op moet letten, en welk gereedschap je ter beschikking hebt. Je vind de cursus op Photofacts Academy.

Over de auteur

Nando Harmsen fotografeert al meer dan 40 jaar. Zijn specialisme ligt bij bruidsreportages en landschapsfotografie. Daarnaast geeft Nando lezingen, workshops, masterclasses, fotoreizen, en maakt regelmatig reviews van nieuwe en leuke apparatuur.

27 reacties

Mac schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 07:56 | reageer
Mooie uitleg, en hoop dat mensen er wat aan gaan hebben.

Ik heb nog wel 1 situatie waarbij ik zelf manueel belicht. Omdat dit voor de beste uitkomsten geeft.

1 Binnen tijdens dans (battle) fotografie. Het licht veranderd continue, en de gekleurde LED lichten willen ook niet helpen.
(en de kleding van dansers ook niet, de 1 zwart ander wit, heel erg leuk) Dus hier maak ik altijd voordat het begint een paar test foto's, en aan de hand daarvan stel ik alles manueel in (ook de WB, want door het gekleurde licht raakt die echt helemaal van slag). Als er een kleine break is, dan controleer ik wel een paar foto's, en maak kleine aanpasingen indien nodig.

want het constant, (en snel) veranderende licht kan het echt verpesten. En je kan dan (zwaar) over en onder belichte foto's krijgen. Want als de lamp net naar jou camera schijnt, op het ogenblik dat je wilt afdrukken, en het moment dat je sluiterknop ver genoeg hebt ingedrukt dat belichting vaststaat,en dan gaat die lamp net uit, heb je een zwaar onder belichte foto.
Ook als je manueel belicht ga je onder en over belichte foto's krijgen, maar uit ervaring heb ik geleerd dat dat er toch een stuk minder zijn.

Nando schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 09:29 | reageer
Dank je voor je aanvulling.
Je omschrijft met je witbalans precies de reden waarom ik altijd een vaste witbalans instelling gebruik. De AWB gebruik ik nooit.
Wat betreft de belichting in jouw situatie, ik heb een paar decennia lang lang concerten gefotografeerd en altijd diafragmavoorkeuze gebruikt. Met de belichtingscorrectie kon ik perfect en razendsnel inspelen op wisselende lichtomstandigheden en invalshoeken. Ik heb geleerd het licht te bekijken en kon redelijk goed inschatten hoe de foto zou worden zodat ik mijn correctie op voorhand al kon doen. Het werkte fantastisch voor mij.

PixelDude Raoul schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 11:27 | reageer
Nando, ik denk dat meerdere van de bovenstaande argumentatie voor enkele moderne camera's misschien al gedeeltelijk achterhaald is. Er zijn instellingen mogelijk die de M keuze overbodig maken. En ook de recente bewerkingsprogramma's zijn krachtig genoeg om zelfs 'automatisch' heel wat te corrigeren.
Een volledig correct verhaal voor de iets oudere camera's en bewerkingsprogramma's maar reeds vintage aanleunend voor de meer recente camera's en bewerkingsprogramma's van enkele merken.
In ieder geval een meer dan goede uiteenzetting om de situaties te (her)kennen en indien nodig er naar te handelen.

Nando schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 12:03 | reageer
Ik geloof dat ik deze uitleg niet helemaal begrijp. Dit heeft toch niets met bewerkingsprogramma's te maken?

PixelDude Raoul schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 12:12 | reageer
Nando, geen volledig correcte belichting wordt vaak goed gecorrigeerd in bewerkingsprogramma's. Maw het is niet altijd noodzakelijk om naar de M te gaan.
Een foto 'maken' is inderdaad veel belangrijker dan met de technische ondersteuningen te morrelen.

Nando schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 12:18 | reageer
Dat kan tot op zekere hoogte inderdaad. Maar een goede belichting kiezen (ongeacht of je handmatig de camera instelt of niet), of consequente resultaten behalen tijdens het fotograferen zal altijd de voorkeur hebben. Dat staat altijd nog garant voor betere foto's dan vertrouwen op de correctie mogelijkheden met software.

Louis schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 11:30 | reageer
Leerzaam en interessant artikel. Ik ben overtuigd lid van het M-legioen. Om een aantal redenen. O.a. Je verplicht jezelf om bij elke foto de lichtsituatie te beoordelen (beter kijken) en daarop te anticiperen. Uiteindelijk levert dit naar mijn idee toch de beste resultaten op. Heen- en weer schakelen tussen "M" en "Auto" is voor mij geen rustgevende gedachte. Het grappige hondje loop ik dan mis. Dat zij dan zo.

Nando schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 12:08 | reageer
Ik geloof niet dat je betere resultaten bereikt. Handmatig belichten is afgaan op de belichtingsmeter van de camera en handmatig de waardes instellen die tot de gemeten belichting resulteert.
Afwijken van die gemeten belichting kan in alle gevallen, ook als je niet handmatig je belichting instelt.
Dus je moet altijd de lichtsituatie beoordelen en daarop inspelen, ongeacht of je de camera een deel van de belichtingsinstellingen laat doen, of dat je dat handmatig doet.
Als je het prettiger vind, is dat natuurlijk prima. Ik zou ervan balen om dat grappige hondje te missen. Het gaat mij immers om de geslaagde foto, niet het vasthouden aan een bepaalde manier van camera instellen.

Kees Jurgens schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 11:43 | reageer
Wat te denken van fotograferen in de sneeuw?
1 a 1,5 stop overbelichten voorkomt grotendeels blauwe sneeuw en onderbelichte foto's.

Nando schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 12:09 | reageer
Als ik 1 tot 1,5 stop moet overbelichten, stel ik dat in. Daar hoef ik geen handmatige belichtingsinstelling voor te hebben.

Sjaak Buis schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 13:14 | reageer
Ik stel mijn toestel zelf in op de M stand en mocht ik wisselend licht hebben schaduw zon enz dan stel ik de Iso waarde automatisch in op een bepaald bereik bv 100 tot 800 Iso.

stefanF schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 13:27 | reageer
Het ligt ook aan wat je fotografeert: snelle acties vereisen een snelle sluitertijd en die wil je dan eigenlijk vast zetten. De bandbreedte waarover het diafragma kan varieren is dan ook beperkt (wel of niet scherpte diepte) dus dan blijft er weinig variatie over: dan kun je beter vastzetten (ik belicht altijd iets onder want donker (ondebelichting) is beperkt maar highlights ( overbelichting) is 'oneindig'...).

Maar soms als het allemaal heel erg snel gaat en veel wisselt (binnen buiten tegenlicht etc etc) dan zet ik m wel eens in intelligent AUTO en laat ik de camera alles zelf doen (maar wel de belichtingscompensatie op -0,7ev)

PS ik doe het merendeel VIDEO en dan is de sluitertijd eigenlijk min of meer vast en gerelateerd aan de framerate - nog minder keuze: maar wel (vergeten in het voorbeeld) ND aan/uit (ik heb zo'n super Sony RX10mark 2 waar ik heel veel mee doe... 1 knop ND aan en uit voor buiten / binnen / tegenlicht wel niet etc.... dat doe ik nooit auto)

Nando schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 15:33 | reageer
Inderdaad, video is weer een heel ander verhaal. handmatig de belichting instellen is dan bijna altijd het beste. Een (variabel) ND een vereiste als je buiten filmt.

Bernard schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 13:30 | reageer
Het steeds terugkerende onderwerp, welke club is beter Ajax of Feijenoord? Ik begrijp de discussie nog steeds niet en van het getob over wel of niet op de "M" stand al helemaal niks. Even voor de goede orde, ik fotografeer pas een jaar of 60. In de algemene fotografie (vakantie, architectuur, straatfotografie, sport, recepties, etc.) zul je vooraf een aantal keuzes moeten maken om "snel en succesvol" te kunnen fotograferen. De allereerste keuze is het objectief dat je nodig hebt. Dan stel je de witbalans in (niet op automatisch). Vervolgens kies je voorkeur voor je diafragma (voor de dieptescherpte) of sluitertijd (in geval van snel bewegend onderwerpen). Om met een redelijke combinatie diafragma/sluitertijd uit te komen kies je de ISO-waarde. Meer is er volgens mij niet en de "M" stand is niet eens in beeld geweest.

Lauran schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 13:40 | reageer
Ik doe alles manueel. Zo heb ik het ooit geleerd en zo blijf ik het doen.

stefanF schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 14:28 | reageer
Hoi Bernard,
je beschrijft de basis maar in 60 jaar is er veel veranderd!

Digitale fotografie bijvoorbeeld. En bridge cameras (die net zo goed filmen als fotograferen en dat afwisselend kunnen, in JPG of RAW. Panorama's - 360 graden fotografie - snel onder en bovenwater met dezelfde kamera - Led lampen - wat de klant wil is ook veranderd...

Dus er is wel wat meer dan de M stand (maar het blijft de basis dat wel)
gr Stefan

Nando schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 15:34 | reageer
Er is inderdaad veel veranderd. Maar belichting is nog steeds een combinatie van sluitertijd, diafragma en de ISO instelling. Daarin is niets veranderd.

gast schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 15:41 | reageer
Een prima verhaal Nando waar ik in grote lijnen achter sta. De M-stand gebruik ik in de studio en gebruik daarbij ook een externe belichtingsmeter en natuurlijk een vaste ISO-waarde.
De M-stand gebruik ik daarnaast ook als ik met ND-filters werk en bij panoramafotografie. Voor de rest gebruik ik, afhankelijk van het onderwerp, de Av- of Tv-stand. Wanneer ik bij deze laatste 2 standen te maken krijg met voortdurend wisselende lichtomstandigheden zet ik de autoISO aan met een begrensde bovenwaard van maximaal ISO6400. Bij deze maximumwaarde heb ik amper of geen hinderlijke ruis.
Mijn camera staat wel altijd op AWB. Ik fotografeer altijd in RAW. Dan is de witbalans altijd nog achteraf te corrigeren.

Leo van der Nat schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 16:16 | reageer
Hoi Nando, veel verschillende reacties. Maar ik begrijp jouw betoog. Ik gebruik meestal diafragma voorkeuze. Met een bepaalde toepasselijke ISO. En zienden wat de sluitertijd doet. Pas de ISO aan indien nodig. Bij vogelfotografie gebruik ik juist weer sluitertijdvoorkeuze en de ISO op automatisch, zodat er niet aan de tijd wordt veranderd. Voor mij werkt dat prima.

Donald Willemsen schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 16:22 | reageer
'gast' moet zijn 'Donald Willemsen'

stefanF schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 16:23 | reageer
Klopt: maar de AUTO stand is ook veel intelligenter geworden. Kijk bv eens naar wat een moderne iPhone kan en dat is eigenlijk altijd automatisch...

Ik heb eens een volle maansopkomst willen fotograferen (dus veel wisselend licht als die opkomt) nou wat n gedoe (lange sluitertijden en zo...) tot ik dacht: ik probeer mn iPhone eens - nou die maakt 100 beeldjes achter elkaar voegt die samen en je hebt een super foto...

Er is dus ontzettend veel veranderd. Je zou haast willen dat meer Iphone intelligentie in de vaste cameras auto standen komt en dat gebeurt ook steeds meer.

Dus het verhaal Auto of M is toch echt wel relevant en erg in ontwikkeling.

PixelDude Raoul schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 16:46 | reageer
@Stefan.
Auto is inderdaad interessant en toch gebruik ik het nooit. Waarom? Als hobbyist natuurfotograaf met voorkeur naar de flora staan mijn camera's normaliter op diafragmavoorkeur. Dit om snel een gewenste dieptescherpte te kunnen kiezen. Maar regelmatig zet ik de voorkeur op snelheid, wanneer er 'beestjes' in het spel komen. Mijn ISO zet ik beperkt tot ISO 800. En de belichting? Heel eenvoudig te regelen omdat ik een instelling heb geprogrammeerd die onderbelichting als blauw toont en overbelichting als oranje. Wanneer ik beiden zie dan ga ik naar een HDR opname. Scherpstelling op autofocus en een enkele keer manueel door de speciale ring op mijn objectieven naar achter te schuiven. De scherpe delen op de foto tonen zich dan rood, handig. Heel maar dan ook heel sporadisch komt de foto er niet uit zoals gewild.

gast schreef op dinsdag 11 juli 2023 om 21:35 | reageer
Hallo Nando,
duidelijke uitleg. Je had ook al eens iets geschreven over diafragma-voorkeuze. Ik heb een paar keer iets met voorkeuze geprobeerd, maar ik voel me er niet echt prettig bij. Daarom toch maar weer terug naar 'M'. Ik controleer wel (bijna) altijd vooraf de inbstellingen als ik op pad ga en stel deze in op een waarde die waarschijnlijk goed is voor de omstandigheden. Ik zorg ervoor dat ik een beetje speling heb met de belichting. Die kan ik snel aanpassen. Op deze manier lukken de meeste foto's goed. Af en toe een misser: het zij zo.

Stefanie schreef op dinsdag 25 juli 2023 om 13:08 | reageer
De M stand is niet de heilige graal, maar het is wel iets waar iedere fotograaf mee om moet kunnen gaan simpelweg omdat je moet weten welke instelling welk resultaat oplevert. Maar je hoeft het jezelf niet onnodig moeilijk te maken door altijd alles op de M stand te doen. Ik ben van de oude stempel dus als ik de tijd kan nemen stel ik lekker alles zelf in maar heb ik de tijd niet dan ga ik toch lekker voor een van de voorkeuze opties. Wat ik wel mis in dit verhaal is het creatieve gebruik van de M-stand, soms wil je tegen alle regeltjes in werken ...

Nando schreef op dinsdag 25 juli 2023 om 13:21 | reageer
Creatief gebruik is niet voorbehouden aan de manual stand want ook in de halfautomaten kan je naar believen afwijken van wat de camera zou kiezen. Daar heb je dus geen manual voor nodig.
Daarom heb ik dit niet vermeld.

WvdVorst schreef op dinsdag 5 september 2023 om 18:56 | reageer
Hoi Nando,
Ik was in de veronderstelling dat alle professionals in M fotograferen. Ik kan me niet voorstellen dat jij in A+ fotografeert. WB stel je handmatig in. Wat doe je met ISO? Auto? En dan afhankelijk van onderwerp Av of Tv?
Groeten, Wilfred

Nando schreef op donderdag 7 september 2023 om 10:00 | reageer
Nee, hoor. In de M-stand fotograferen heeft niets met professionaliteit te maken. Professionals fotograferen met de instellingen die het werk zo eenvoudig mogelijk maken. Het gaat om het eindresultaat, en niet de manier van instellen.
De A stand gebruik ik als scherptediepte belangrijk is, de S of Tv stand als de sluitertijd het belangrijkste is (snelle actie, bijvoorbeeld), en de auto ISO gebruik ik vaak als ik uit de hand fotografeer in de A of S/Tv stand. Dit is echter een richtlijn, ik wijk er ook wel eens vanaf als de situatie dit vereist.

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Cursus Natuurfotografie in Nederland met Rob Dijkstra

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

44.431 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts

De enige echte reden om manueel de belichting in te stellen

De M-stand is niet altijd manueel de belichting instellen

Wanneer een handmatig gekozen belichting de beste keuze is.

Binnen met en zonder flits

Buiten met een constante hoeveelheid licht

Wanneer handmatig de belichting instellen?

Wanneer de belichting door de camera laten instellen?