Histogram; op rechts belichten

woensdag 6 januari 2010, 23:22 door Liesbeth van Asselt | 33.531x gelezen | 18 reacties

Als reactie op mijn blog over het overbelichten van sneeuwfoto's, kwamen een aantal fotografen naar me toe met de opmerking: 'Maar dan ziet m'n foto er zo vlak uit' of 'Maar dan zit m'n histogram helemaal aan de rechterkant'. Wanneer ik dan zeg dat dat ook de bedoeling is, kijken ze me aan alsof ik Japans spreek. Daarom hierbij een toelichting op het zogenaamde 'op rechts belichten' ofwel 'expose to the right'.

Wanneer je een foto gemaakt hebt, controleer je (hoop ik!) op de display van je camera het histogram. Het histogram is een staafdiagram wat de verdeling tussen de lichte en donkere tonen in de foto weergeeft. Links zitten de donkere tonen, rechts de lichte tonen.

De verdeling van beeldinformatie (bits) over het histogram is echter niet evenredig. In het donkere gedeelte zit relatief weinig informatie, in het lichte deel veel. Een foto van 8 bits heeft in totaal 256 helderheidswaarden te verdelen in het histogram. Stel dat de sensor een dynamich bereik heeft van 6 stops, dan zitten in de laatste, lichtste stop 128 helderheidswaarden, en in de eerste, donkerste stop maar 4 helderheidswaarden. De 256 helderheden worden dus niet netjes door 6 gedeeld, maar steeds door de helft. Waardoor de helft van alle beeldinformatie in de laatste stop zit!

Dit betekent dat we zo moeten belichten dat het histogram zo veel mogelijk aan de rechterkant zit. Meestal moeten we daarvoor iets overbelichten. Op het LCD-scherm ziet de foto er dan vlak en overbelicht uit. Dat is even wennen. In de RAW-converter kan de foto weer donkerder gemaakt worden.

Sneeuwfoto met histogram

Door dus zo te belichten dat het histogram zover mogelijk naar rechts zit, krijg je zoveel mogelijk bits c.q. helderheidswaarden in je bestand. Natuurlijk moet je hierbij wel oppassen dat het histogram niet te ver naar rechts schuift (het histogram moet net losblijven de de rechter zijkant). Anders krijg je overbelichte uitgebeten hooglichten, en die zijn in principe niet terug te halen.

Om dit te controleren kun je het 'knipperen' aan zetten, de waarschuwing op het LCD-scherm van je camera dat de hooglichten uitgebleekt zijn. Bedenk hierbij wel dat je op het LCD-scherm een Jpeg foto ziet, en dat de RAW-foto meestal iets meer ruimte biedt. Probeer dit zelf uit door een RAW-foto te maken waarbij de aanduiding dat de foto overbelicht is net begint te knipperen, en kijk dan hoeveel ruimte de RAW-converter nog biedt.

Renderklippen

Diamakers die overgingen op digitale fotografie hadden vaak de neiging de foto onder te belichten. Een overbelichte dia stond immers garant voor een mislukte dia. Maar onderbelichten met een digitale camera (dus het histogram aan de linkerkant) is nu juist de reden dat er vaak ruis optreedt in de donkere partijen.

Wanneer deze opgelicht worden in Photoshop met bijvoorbeeld niveaus of schaduw/hooglicht, moet het programma aan het werk met informatie die er niet is. In het eerste deel van het histogram zit immers heel weinig beeldinformatie. Tja, en daar weet zelfs een prachtig programma als Photoshop zich geen raad mee.

Meer informatie over dit onderwerp is onder andere te vinden op de website van Adobe.

Rood boompje

Wil jij ook gave foto's maken?

Probeer twee weken gratis onze online cursussen over fotografie. Je krijgt direct toegang tot meer dan 100 cursussen. Na twee weken vervalt je proeflidmaatschap automatisch. Je zit dus nergens aan vast.

14 dagen gratis fotografiecursussen kijken

Over de auteur

Liesbeth fotografeert met haar bedrijf stapfoto.nl voor websites en social media van bedrijven. Daarnaast verzorgt ze al sinds 2004 (vooral creatieve) workshops zoals lightpainting, flitsen, werken met ledlicht en lichtvormers, portretfotografie, high speed, long exposure en paintsplash. Daarnaast is er een Stapfoto vakgroep voor gevorderde fotografen.

18 reacties

NielsThijssen schreef op donderdag 7 januari 2010 om 00:05 | reageer
Klopt inderdaad. Vergt wel wat na-corrigeren, mocht je je histogram alsnog wensen te centreren
Maar laat de doorsnee fotograaf eerst zich richten op het voorkomen van uitgebeten stukken en een 'net' verlopende histogram vast te leggen, dat kan bij actiefoto's al meer dan genoeg inspanning kosten.
Bij landschapfotografie is het uitemate een geschikt moment om eens te experimenteren: 1 opname met histogram gecentreerd, 1 opname 'exposed to the right'. En dan thuis op de Mac gaan pixelpeepen en zien wat een en ander doet met ruis en details in foto's.

tonv schreef op donderdag 7 januari 2010 om 05:04 | reageer
Helder en instructief artikel! Technisch gezien is er geen speld tussen te krijgen. Even een paar dingen als reactie:

1. Wanneer je alle tijd hebt om je shot te maken en je histogram af te lezen werkt dit maar bij stage- of aktiefotografie is het geen issue.
2. Exposed to the right vergt meer nabewerking dan een 'correcte' exposure.
3. Het histogram 'aan de rechterkant houden' is behoorlijk tricky ingeval je display moeilijk afleesbaar is (in de meeste gevallen met m'n 5D II). Highlight alert is dan een vangnet maar een nieuw shot zet er soms niet in.

Zelf werk ik met het histogram als continu referentie, zowel tijdens shooting als nabewerking. Mijn streven is een maximale beeldgradatie met behoud van alle hooglichten. En da's bepaald geen gemakkelijke opgave. Bij bepaalde weersomstandigheden (uitgebeten luchtpartijen) ben je genoodzaakt aan de linkerkant van je histogram te gaan zitten wil je verlies in je hooglichten voorkomen. Even snel een exposure bracketing uit de hand zit er dan niet in. Het kost dan flink wat nabewerking om z'n RAW in balans te brengen met het risico van ruis in donkere partijen. Maar soms is de foto 't waard.

Niels schreef op donderdag 7 januari 2010 om 07:10 | reageer
Helder en duidelijk artikel.
Het is even wennen om direct je histogram te controleren na het maken van een foto, maar als het eenmaal in je "systeem" zit werkt dit super.
Zeker in het begin (lees: als je net bezig bent met fotografie) ga je te veel uit van hoe de foto op de display eruit ziet. (En daar ga je dan ook ook snel de boot mee in.. )

Wat Ton al zegt, als je alle tijd hebt om dit te controleren en eventueel een nieuwe foto te schieten waarbij het histogram er netjes uitziet, dan moet je dit zeker doen!
Bij foto's waarbij je maar 1 kans krijgt word dit inderdaad lastiger..

Peter van Veen schreef op donderdag 7 januari 2010 om 07:53 | reageer
Interessant! Belichten op rechts had ik weleens gehoord, maar wordt hier even duidelijk uitgelegd. Het stukje over de verdeling van de beeldinformatie is een eye-opener voor me.

FotoJudith schreef op donderdag 7 januari 2010 om 12:51 | reageer
Dank je wel voor deze heldere uitleg. Ik probeerde vaak al op het histogram te letten, maar dat deed ik dan toch niet helemaal goed als ik dit lees. Ik er nu nog meer op letten en weet nu ook waar ik op moet letten

marco schreef op donderdag 7 januari 2010 om 18:01 | reageer
erg goed stukje
hier kunnen we verder mee

nldazuu schreef op donderdag 7 januari 2010 om 19:30 | reageer
interessant stuk uitleg, ik dacht zelf dat door naar rechts te belichten, dus op mijn A300 Ev+ te verschuiven naar + 0,3 +0,7 of +1,0 je daardoor juist de moderne sensor ook daadwerkelijk sneeuw witter laat overkomen. Ik heb dat gedaan, geprobeerd (in RAW fotografeer ik altijd) en vind de resultaten goed..qua nabewerktijd merk ik dat in Lightroom dat reuze meevalt....het kijken naar het histogram is idd een handige aanvulling hierop met het 'knipperen'...handig weer deze thread....

baarr schreef op donderdag 7 januari 2010 om 23:04 | reageer
Altijd interessant dit soort artikelen. Keep up the good work!

blauwgestreept schreef op vrijdag 8 januari 2010 om 13:17 | reageer
Verhelderend! Mooi artikel. Maar wat betekent het nou als je histogram de bovenkant bereikt (zoals in je voorbeeldhistogram)? Moet je dat ook proberen te voorkomen of maakt dat niks uit?

joostvanderborg schreef op vrijdag 8 januari 2010 om 14:53 | reageer
@blauwgestreept: Afhankelijk van hoe de software waarin je het histogram bekijkt dit weergeeft zal het altijd de 'bovenkant' bereiken. In de meeste gevallen is dit simpelweg de helderheidswaarde die het meeste aanwezig is in de foto. Het voorbeeld lijkt zo te zijn dat de serie helderste waarden (de afgehakte bult rechts) worden afgekapt zodat de schaal van het histogram niet zo groot wordt dat geen relatieve verschillen tussen de andere (lagere) helderheidswaardes te zien zijn. Puur een methode om het histogram zo nuttig mogelijk weer te geven dus.

Liesbeth van Asselt schreef op vrijdag 8 januari 2010 om 15:22 | reageer
@ blauwgestreept: dit is een high key foto, dan heb je altijd heel veel pixels aan de rechterkant. De hoogte van de piek maakt niet uit, die is arbritrair vastgesteld. Zie ook: Understanding Histograms

tonv schreef op vrijdag 8 januari 2010 om 16:39 | reageer
@Joostvanderborg
Welgeteld heb ik je reactie vijf keer gelezen en ik kan er geen touw aan vastknopen.

joostvanderborg schreef op zaterdag 9 januari 2010 om 13:21 | reageer
@tonv ik moet bekennen dat het nogal onduidelijk geschreven was. In het kort:
1. Op het histogram zijn de grenzen links en recht echt, alles wat daar voorbij gaat is volledig zwart of wit
2. De toppen (verticaal) betekenen alleen dat dat de helderheidswaardes zijn die het meest voorkomen in de foto. Het aantal pixels dat die waarde heeft is het grootst.
3. Als een top 'afgehakt' lijkt is dat een weergave-keuze van de software, heeft geen betekenis voor de afbeelding. Ik hoop dat het zo duidelijker is.

dikkere mens schreef op zondag 10 januari 2010 om 01:47 | reageer
@joostvanderborg: goed verhaal, dankjewel. @tonv: Als je bij joostvdb's eerste reactie effe het voorbeeldhistogram erbij had bekeken was 't verhaal meteen duidelijk geweest.
Ik ging er tot dusver van uit dat 'afgehakte koppen' slecht nieuws voor de kwaliteit van de foto betekenden, maar ben blij te lezen dat ik het anders moet interpreteren.

tonv schreef op zondag 10 januari 2010 om 09:49 | reageer
@joostvanderborg
Bedankt Joost, da's duidelijk en ook leerzaam!

Willy van Dreumel schreef op maandag 11 januari 2010 om 17:57 | reageer
Inderdaad een interessant item. Dit is een techniek die ik zelf ook vaak toepas. Complimenten voor je heldere uitleg Liesbeth, je hebt veel collega's die dit ook proberen uit te leggen, maar er niet zo goed in slagen als jij.

Overigens heb ik deze techniek uit een aantal engelstalige boeken, waarin deze methode simpelweg wordt betiteld als "Expose Right". Of dat nou echt correct engels is weet ik niet, maar in elk geval "bekt" het wel lekker....

dettyverbon schreef op woensdag 7 april 2010 om 20:33 | reageer
Ik weet niet of mijn vorige uitgebreide reactie is aangekomen (fout melding)
Ik probeer het nog eens.
Er wordt over HELDERHEIDSWAARDEN gesproken op de horizontale lijn van de grafiek
Volgens mij worden de helderheidswaarden op de vertikale as tot uitdrukking gebracht.
Op de horizontale as worden de toonwaarden tot uitdrukking gebracht van 0 tot 256 (zwart tot wit)
Hoe wordt helderheid hier bedoeld?
groetjes Detty

carlavermeend schreef op donderdag 14 oktober 2010 om 20:35 | reageer
Hoi Liesbeth,
Dank je wel voor je heldere uitleg. Ik lees altijd mijn histogram en heb ook de overbelichtingswaarschuwing aanstaan, maar zo had ik het nog niet bekeken.
groet,
Carla

Deel jouw mening

Let op: Op een artikel ouder dan een week kan alleen gereageerd worden door geregistreerde bezoekers.
Wil je toch reageren, log in of registreer je dan gratis.

Cursus Natuurfotografie in Nederland met Rob Dijkstra

Ontvang wekelijks fotografietips in je inbox

44.346 fotografie enthousiastelingen ontvangen de tips al!
Meer over de wekelijkse mail. Of blijf op de hoogte via Facebook. Aanmelding beveiligd met Google reCaptcha.

Elja Trum

Photofacts; alles wat met fotografie te maken heeft!

Wil je graag mooiere foto's maken en op de hoogte blijven van ontwikkelingen binnen de fotografie? Photofacts plaatst leerzame artikelen die gerelateerd zijn aan fotografie. Variërend van product-aankondiging tot praktische fotografietips of de bespreking van een website. Photofacts bericht dagelijks over fotografie en is een uit de hand gelopen hobby project van Elja Trum. De artikelen worden geschreven door een team van vrijwillige bloggers. Mocht je het leuk vinden om een of meerdere artikelen te schrijven op Photofacts, neem dan contact op.Meer over Photofacts

Histogram; op rechts belichten